De oorzaken lopen in verschillende gemeenten uiteen, maar ze hebben alle te kampen met de woningnood. Het aanpakken van leegstand, spoedwoningen en een zelfbewoningsplicht kunnen op korte termijn soelaas bieden.
Wederom record op huizenmarkt: hier kost een huis ‘nog maar’ 2 ton. Huizen alsmaar schaarser en duurder, en steeds minder verkocht. Er wordt vaker en voor hogere bedragen overboden op de huizenmarkt. Het zijn zomaar drie koppen van artikelen die dit jaar al werden gepubliceerd over de huizenmarkt door de Telegraaf, NOS en NU.nl.
De problemen op de woningmarkt zijn groot. De gemiddelde prijs van een bestaande koopwoning is de afgelopen twintig jaar meer dan verdubbeld: in 2000 kostte een dergelijk huis € 172.000, in januari 2022 werd er gemiddeld € 435.000 betaald. Bovendien is het einde van de prijsstijging naar verwachting nog niet in zicht: in september voorspelde de Rabobank dat de prijzen de komende twee jaar met bijna een ton zullen toenemen.
Om iets te doen aan de hoge prijzen - en aan het woningtekort, dat geraamd wordt op zo’n 300.000 - trekt het kabinet de komende jaren € 2 miljard uit. Daarmee moeten onder meer 100.000 huizen per jaar gebouwd worden, voornamelijk voor starters, senioren en middeninkomens.
Daarmee is de acute nood echter niet opgelost. En die nood is hoog, bevestigen vier PvdA-raadsleden door het hele land. Welke oplossingen zien zij op de korte termijn?
Koopprijzen door het dak
In zijn eigen gemeente Best speelt de woningnood ‘absoluut’, zegt raadslid en fractievoorzitter aldaar Rob Vader. ‘De prijzen die hier gevraagd worden zijn absurd hoog, hoor ik van jongeren die bij ons op de lijst staan. Goedkopere woningen zijn nauwelijks te vinden. Hier, in een dorpje tegen Eindhoven aan, wordt € 50 tot 100 duizend overboden.’
Uitwijken naar een sociale huurwoning zit er ook niet in: de wachttijden zijn opgelopen tot zo’n 10 jaar, vertelt Vader. ‘Dat verwachtte je vroeger van de grote stad, maar is nu hier eveneens de realiteit.’
Vader: Ook in Best wordt met een ton overboden
In Amstelveen staat de potentiële sociale huurder nog langer op de wachtlijst, namelijk 17 jaar, vertelt raadslid Arnout van den Bosch. ‘En de koopprijzen gaan hier door het dak.’ Hij ziet wonen in zijn gemeente dan ook als het belangrijkste thema bij de komende gemeenteraadsverkiezingen. ‘Niemand op straat is voor ons het vertrekpunt. Er belanden hier steeds meer mensen op straat omdat ze geen huis kunnen vinden, bijvoorbeeld na een scheiding. In Amstelveen gaat het om zo’n 100 tot 150 mensen. Daar moet echt iets voor gebeuren.’
‘Wij zien bouwen van betaalbare woningen als het belangrijkste middel’, zegt Van den Bosch. ‘Daarnaast zijn we voor de voorgestelde opkoopbescherming in Amstelveen. Wie er een huis koopt, mag het de eerste vier jaar daarna niet verhuren. Dat moet huisjesmelkers buiten de deur houden.’ Verder wil de PvdA in Amstelveen een einde maken aan de AirBnB-verhuur die de prijzen in de gemeente ook opdrijven. Van den Bosch: ‘Als je een pand als verhuurder kunt uitmelken, dan kun je er veel geld mee verdienen en kun je het je veroorloven meer te betalen.’
Leegstandsverordening
Ook in het Brabantse Best wordt nagegaan of er een dergelijke opkoopbescherming ingevoerd kan worden voor bestaande bouw, vertelt raadslid Vader. ‘Het lijkt voor investeerders steeds makkelijker te worden woningen op te kopen en er seizoensarbeiders in te zetten. Met die woonplicht willen we deze investeerders en speculanten weren, want wonen is een recht en geen markt.’ Om dat recht verder te waarborgen, onderzoekt de gemeente de mogelijkheden om in de bestaande omgeving de prijzen in de hand te houden. ‘Maar dat is een moeilijk punt’, aldus Vader.
‘Daar waar huurwoningen zijn, moet je paal en perk kunnen stellen aan explosieve huur,’ valt Leon Heuvelmans hem bij. De PvdA-fractievoorzitter in de Limburgse gemeente Weert zegt dat in die gemeente mogelijk eveneens een zelfbewoningseis van vijf jaar gaat gelden. Ook een puntensysteem in de particuliere sector, op basis waarvan de maximale huur zou kunnen worden bepaald, vindt Heuvelmans een interessante mogelijkheid.
Heuvelmans: We moeten paal en perk kunnen stellen aan explosieve huren
‘Het is iets om nadrukkelijk naar te kijken, net als het aanpakken van leegstand. In hoeverre kan en moet je dat doen?’ In Amsterdam en Rotterdam wordt inmiddels overwogen de leegstandsverordening van stal te halen, waarmee gemeenten verhuurders kunnen dwingen de huurprijs van (dure) leegstaande panden te verlagen. Alleen al in Amsterdam zouden er zo’n 4.000 huurwoningen leeg staan, de meeste met een huurprijs van meer dan € 1.250.
Met dergelijke leegstand hebben de geïnterviewde raadsleden in hun gemeenten niet te kampen. ‘Er wordt hier wel gekeken naar lege bedrijfspanden,’ zegt Heuvelmans. ‘En of die niet omgebouwd kunnen worden.’ In Amstelveen werden de afgelopen jaren al veel kantoren getransformeerd, vertelt raadslid Van den Bosch. ‘En veel oude kantoren zijn gesloopt om plaats te maken voor woningbouw. Veel leegstand hebben we hier niet meer.’
‘Uuthuuskes’
Tijdelijke woningbouw, regelmatig genoemd als (deel van de) oplossing voor de acute nood, is in Amstelveen ook niet aan de orde. ‘Daar is simpelweg geen ruimte voor, of we moeten er parken voor opofferen, maar daar krijgen we de handen hier niet voor op elkaar. Bovendien is tijdelijke woningbouw lastig verenigbaar met de bestaanszekerheid waar wij ons hard voor maken.’
Die ruimte die in Amstelveen ontbreekt, is er in de Gelderse gemeente Oude IJsselstreek wel, vertelt Ton Menke. De gemeente heeft volgens de fractievoorzitter, die na 24 raadsjaren bijna afzwaait, veel eigen grond. ‘Tussen nu en 2030 willen we hier 3.000 woningen bouwen, voor het grootste deel op gemeentegrond. Dat is lange termijn. Voor de korte termijn hebben we afgelopen jaar € 10 miljoen uit de begroting gehaald om tijdelijke huizen te bouwen.’ Uuthuuskes worden ze genoemd, zegt Menke. ‘Het gaat om honderd stuks, voor het eind van het jaar moeten ze er staan.’
Menke: Voor het einde van het jaar moeten er 100 Uuthuuskes gebouwd zijn
Ook de PvdA in het Limburgse Weert heeft het College gevraagd tijdelijke woningbouw te overwogen op een oud kazerneterrein, zegt fractievoorzitter Heuvelmans. ‘Dat terrein is verkocht aan een belegger die daar woningen wil neerzetten. Maar voordat die er staan, zijn we wel 15 tot 20 jaar verder, terwijl tijdelijke woningen daar volgend jaar al zouden kunnen staan.’
Volgens Heuvelmans kunnen dergelijke tijdelijke huizen op meer plekken uitkomst bieden. ‘Neem oude industrieterreinen. Totdat die daadwerkelijk herontwikkeld zijn, kun je daar best tijdelijke woningen neerzetten. Ik vind dat enthousiasme en creativiteit over dat soort oplossingen best wat meer gestimuleerd mogen worden.’
Prutsers in Maserati’s
De overheid zou überhaupt meer regie moeten nemen, vindt Heuvelmans. ‘Je moet je niet enkel laten leiden door de markt, maar zelf initiatief nemen. Dat geldt zowel voor het Rijk, als voor gemeenten en provincies.’
Meer armslag voor woningcorporaties zou ook kunnen helpen, denken Van den Bosch en Menke. ‘Die verhuurdersheffing zou echt sneller afgeschaft moeten worden’, zegt eerstgenoemde. ‘Wat betreft de koopmarkt moet er alles aan gedaan worden om prijsopdrijvende effecten tegen te gaan. Zo’n jubelton, de hypotheekrenteaftrek - dat helpt allemaal niet.’
Volgens Menke moeten de corporaties niet alleen aan de onderkant van de markt meer ruimte krijgen, maar ook in het middensegment. ‘Die paar prutsers die in Maserati’s gingen rijden hebben het flink verkloot voor de corporaties die bij ons actief waren. Dat is een heel groot gemis.’
Afbeelding: Branko de Lang | ANP