Natuurmonumenten, Natuur & Milieu, LTO Nederland, VNO-NCW, MKB Nederland en Bouwend Nederland hebben de handen ineen geslagen om de stikstofcrisis op te lossen. Hun plan zou de uitstoot moeten terugdringen, de natuur moeten versterken, boeren toekomst bieden en ruimte scheppen voor nieuwe economische ontwikkelingen. Klinkt goed of is het te mooi om waar te zijn?
Het is niet genoeg
Lianne Schuuring
Lianne SchuuringStatenlid in Limburg
Hoe kijk je naar de plannen?
‘Mijn eerste reactie was: als dat soort groepen samen overeenstemming bereiken, moet je er in ieder geval serieus naar kijken. Ze gaan verder dan de voorstellen van Schouten, maar nog niet ver genoeg. Het zit een beetje in het midden.’
Wat is er nog niet goed genoeg aan?
‘Remkes sprak over 50% reductie en deze plannen gaan maar tot 40%. Ook stond er in de plannen van Remkes dat we uiteindelijk naar 70% moeten en daar hebben zij het niet eens over. De vraag is of die 40% wel genoeg is om überhaupt verdere verslechtering van de natuur tegen te gaan.’
Wat is de belangrijkste tekortkoming van het plan?
‘Vooral het feit dat er gewoon niet genoeg reductie wordt gerealiseerd. Uiteindelijk moeten we tot een oplossing komen waar iedereen mee kan werken. Het is wel een stap in de goede richting, maar niet voldoende.’
Hoe kijkt de rechter naar het plan denk je?
‘Als niet aangetoond kan worden dat de natuur er voldoende op vooruit gaat door deze plannen, dan zal een rechter daar niet mee akkoord gaan. Het gat tussen de 40% van dit voorstel en de 70%, waar Remkes het over heeft is wel erg groot.’
Welke stappen heeft de provincie Limburg al gezet om de stikstofcrisis te lijf te gaan?
‘We hebben veel kleine Natura 2000-gebieden en hebben eerst de relevante gebieden in kaart gebracht: waar zitten de problemen precies? Wie zijn de topbelasters? En met wie moeten we aan tafel om een gebiedsgerichte aanpak op te zetten?
Daarbij hadden we last van een informatiegat: gemeenten hadden informatie die niet zomaar gedeeld mocht worden vanwege de AVG en bovendien hadden niet alle gemeenten de administratie goed op orde. Daar wordt nu aan gewerkt.’
Het inventariseren van de problematiek is stap één. Wat wordt stap twee?
‘Nou, we hebben hier in Limburg een behoorlijke bestuurscrisis achter de rug. Alle gedeputeerden stapten eind maart op, dus dat heeft het proces nogal gefrustreerd. Maar toevalligerwijs is Remkes nu net waarnemend CdK geworden. Die weet in ieder geval van de hoed en de rand.’
Wat zijn de belangrijkste punten van de aanpak van de stikstofcrisis die Limburg voor ogen heeft?
‘De laatste Natura 2000-beheerplannen worden dit jaar vastgesteld. Daarin staan veel herstelmaatregelen en vragen € 62 miljoen extra aan bij het Rijk. Om te kijken hoeveel provinciale bronmaatregelen kunnen bijdragen worden op dit moment andere Limburgse beleidskaders door het RIVM doorgerekend op stikstofeffecten. Voor grotere projecten, inmiddels al drie, werken we met stikstofbanken. En 26 veehouderijbedrijven hebben zich gemeld voor de opkoopregeling, maar hier kan pas over worden besloten als het nieuwe college geïnstalleerd is.’
Is dat alles?
‘Nee, daarnaast hebben we een strengere veehouderijverordening ingevoerd in Limburg. Hiermee zal de stikstofemissie afnemen. We hopen dat de verordening landelijk wordt overgenomen.’
En is de natuur daarmee gered?
‘Niet helemaal. Voor met name de natuurgebieden in Noord- en Midden-Limburg zullen deze maatregelen niet voldoende zijn. Voor een goede instandhouding van bijvoorbeeld de Peel, zal veel harder ingrijpen in de veehouderij nodig zijn.’
Zolang je stikstofruimte mag verhuren, schieten we niks op
Eddy Heerschop
Eddy HeerschopStatenlid in Zeeland
Hoe kijken jullie vanuit Zeeland naar de voorstellen van deze coalitie?
‘Ik vind het positief dat deze organisaties de handschoen oppakken en zelf met een plan komen. Dat iedereen beseft dat er wat moet gebeuren is sowieso al winst. Positief is verder dat er gewerkt gaat worden aan agrarisch natuurbeheer en natuurinclusief boeren. Ze vragen alleen wel heel veel geld en de financiering is me nog niet helemaal duidelijk, maar de organisaties laten het plan doorrekenen door het PBL.’
Ik bespeur een maar.
‘Ja, ik betwijfel of het voldoende is. Remkes heeft duidelijk aangegeven dat er 50% reductie nodig is in 2030 en 70% in 2035. Topambtenaren waren het daar ook mee eens. En in Zeeland hebben we grote zorgen over de handel in stikstofruimte. Het laatste wat nog niet verhandelbaar was, de stikstofuitstoot, hebben we nu vermarkt. Dat is wel betreurenswaardig.’
Hoe werkt die handel?
‘Je hebt bijvoorbeeld stikstofruimte voor 100 koeien. Je stopt met de koeien, maar je houdt wel de stikstofruimte. Die ruimte verhuur je vervolgens aan iemand, die dat nodig heeft. Als die ander dan klaar is en geen stikstofruimte meer nodig heeft, geeft hij je de stikstofruimte terug en kun je die opnieuw verhuren. En weer, en weer. Die handel in stikstofruimte zou verboden moeten worden. De regels voor intern en extern salderen moeten veel duidelijker en strikter: voorkom dat er mogelijkheden ontstaan voor handel.’
Waarom vind je dat?
‘Je lost het probleem van de stikstofneerslag op deze manier niet op. Met fosfaten en dierenrechten zag je het ook. En het gebeurt overal, ook in Zuid-Holland bijvoorbeeld met het Porthos-project (CO2-opslag in de Noordzee, red.): daar least men stikstofruimte van de Gate terminal en neemt de stikstofneerslag toe. En in Noord-Holland doen ze het met de cacaojongens van Olam COCOA in Zaandam. Zo schiet het niet op natuurlijk.’
Maar er zijn toch ook boeren die helemaal stoppen?
‘Er zijn gelukkig ook stopzettingsprojecten, waarbij bijvoorbeeld boerenbedrijven worden opgeheven in ruil voor rechten om woningen te bouwen. Maar er is dus ook verhuurruimte en dan gaat het mis.’
En je bent dus bang dat juist de verhuurruimte in de plannen van de samenwerkende organisaties terugkomt?
‘Ja, ik denk dat LTO heel braaf zegt dat ze koeien en veehouderijen op gaan ruimen en dat de ruimte die daarvoor vrijkomt naar Bouwend Nederland gaat. Als die huizen zijn gebouwd, krijgt die boer de stikstofruimte weer terug. Dan komt er bijvoorbeeld een windmolenpark. En als dat er staat, komt die ruimte weer terug bij de boer. We schieten er niks meer op, want de depositie van stikstof wordt niet minder.’
Ze zeggen zelf dat het juist wel minder wordt?
‘Ze verminderen wel, maar ze houden de mogelijkheid voor die lease-optie open.’
Is het voldoende om die verhuurruimte te schrappen?
‘Dan kom je heel ver. Maar de vermindering van de veestapel met tenminste 50% blijft dan nog wel op de agenda staan. Stikstof verdwijnt ook niet zomaar uit de bodem. Voordat die ammoniak de grond uit is en de natuur weer opleeft, ben je misschien wel vijftien jaar verder. Ook die 40% reductie is dus nog niet voldoende, maar het is wél een begin.’
We lopen tegen de grenzen van wat de planeet aan kan, daar kan je niet over polderen
Joris Thijssen
Joris ThijssenLid Tweede Kamer
Wat vind je van het voorstel?
‘Ik vind het absoluut niet genoeg. Op deze manier krijgen we geen ruimte bij de rechter om woningen te bouwen, die we zeker als PvdA juist willen.’
Ze denken zelf die ruimte wel te krijgen met hun plan?
‘Nederland zit op slot. Dat komt omdat onze natuur in een erbarmelijke staat verkeert. We moeten dus als de wiedeweerga stikstof reduceren. Als we dat niet doen, worden vergunningen gewoon van de lat getikt door de Raad van State. Dan kun je geen woningen aanleggen, geen spoorrails en zelfs dijkverhogingen komen dan in gevaar. Wat ze in dit plan voorstellen is gewoon niet genoeg. We moeten de stikstofvervuiling minstens halveren volgens de commissie Remkes. Een ecoloog van Greenpeace stelde onlangs dat zelfs dat onvoldoende is. En het plan van de samenwerkende organisaties gaat maar tot 40% reductie.’
Zou je met 40% reductie dan niet in de praktijk 40% meer mogen (bouwen) dan nu?
‘Nee, zo werkt het niet. Er zijn ook plekken waar ze als uitruil nu boerderijen sluiten om zo woningen te kunnen bouwen. De kans is groot dat die “oplossingen” helemaal niet mogen van de rechter. Mobilisation for the Environment (organisatie van stikstofactivist Johan Vollenbroek, red.) is als een dolle aan het procederen tegen alle vergunningen die voor dit soort uitruilen worden afgegeven. En ook Greenpeace heeft aangekondigd naar de rechter te stappen.
Eigenlijk is het simpel: de huidige wet zorgt voor 26% reductie, dit voorstel voor 40%, Remkes zegt dat er 50% nodig is en Greenpeace en hun ecoloog zeggen dat je als je je aan de wet wil houden, het nog veel meer zou moeten zijn. Het gaat er dus uiteindelijk om of het wettelijk gezien mag.’
Je klinkt vrij negatief zo?
‘Omdat het nog niet genoeg is. Maar het positieve is wel, dat de grootste boerenorganisatie van Nederland, LTO, nu ook zegt dat we iets aan de piekbelasting moeten doen, dat er minder vee moet komen en dat er boeren moeten stoppen. Dat is winst, want dat is de sleutel tot de oplossing. Maar ze zetten in hun voorstel vooral in op innovatie: de stallen nog slimmer maken en dergelijke. Dat zal onvoldoende helpen om aan de wettelijke normen te voldoen.’
Wat verwacht je dat er gaat gebeuren?
‘Zowel Willink als Hamer zeggen dat de stikstofcrisis echt opgelost moet worden. Het LTO-plan zal in de formatie worden meegenomen, maar als het zo blijft, strandt het bij de rechter, is mijn inschatting. Met alleen politiek en polderen kom je er niet: we lopen gewoon tegen de grenzen aan van wat de planeet aan kan. Daar kun je niet over onderhandelen. Hoe je eraan voldoet, daar kun je wel over polderen en dat zal ook wel gebeuren.’
Afbeelding: Sijmen Hendrik | ANP