Het kabinet wil na de zomer alle private schulden van gedupeerden in de toeslagenaffaire overnemen. Om de druk op het kabinet om met een oplossing te komen op te voeren, waren enkele gemeenten hier zelf al mee begonnen.
Rotterdam was het wachten op ‘afspraken van het Rijk’ in de afhandeling van de toeslagenaffaire zat. ‘Het duurt te lang,’ zei wethouder schuldenaanpak Michiel Grauss (ChristenUnie/SGP) erover begin mei. ‘Deze mensen leven vaak al jaren van het bestaansminimum. Elke dag langer wachten is onacceptabel.’
Diezelfde week nog begon de gemeente daarom met het afbetalen van schulden van ouders gedupeerd in de toeslagenaffaire. Het gaat om vijftig gedupeerden die door de Belastingdienst als zodanig zijn gekenmerkt en in een gemeentelijk schuldentraject zitten. Dit aantal loopt mogelijk verder op tot vierhonderd. De Rotterdamse regeling houdt in dat schuldeisers het bedrag dat slachtoffers hen verschuldigd zijn, krijgen terugbetaald.
Yildirim: We hebben het op zijn Rotterdams aangepakt
‘Dit was echt op z’n Rotterdams,’ zegt Duygu Yildirim, raadslid in de Maasstad. ‘Ondanks kritiek hebben we de private schulden van deze ouders overgenomen.’
Nu volgt het demissionaire kabinet. Staatssecretaris Alexandra van Huffelen (D66) schreef onlangs aan de Tweede Kamer dat ze wil dat de ‘toeslagenouders’ schuldenvrij een nieuwe start kunnen maken. Daarom wil het kabinet alle private schulden van de naar schatting 20 duizend gedupeerden overnemen. De regeling wordt komende tijd uitgewerkt en moet na de zomer in werking treden, aldus de staatssecretaris.
Of die deadline daadwerkelijk gehaald wordt, is een tweede. Eerder lukte het niet om voor 1 mei alle gedupeerden een toegezegde € 30.000 te betalen. Daarnaast kreeg een aantal ouders half mei een deurwaardersbrief met de boodschap dat ze weer moesten gaan aflossen, terwijl voor deze ouders de zogeheten pauzeknop gold: de inning van hun schulden was al stopgezet.
Sterk signaal
‘Het kabinet heeft enorm gedraald en in procedures gedacht in plaats van in het belang van de mensen,’ zegt Henk Nijboer over de afhandeling. Het Kamerlid vindt het ‘heel goed’ dat Rotterdam de gedupeerden niet in de kou liet staan. ‘Mensen gaan ten onder aan ellende. Ze kregen excuses van de premier en de minister van Financiën, maar het duurde vervolgens veel te lang voor er echt iets gebeurde.’
Ook de Eindhovense fractievoorzitter Hafid Bouteibi noemt de Rotterdamse regeling ‘buitengewoon sociaal’. Volgens Bouteibi is er bovendien een sterk signaal uitgegaan van de actie. ‘Een boodschap van: “Kabinet, potverdorie, ga eens aan de bak. En als jullie het niet doen, doen wij het zelf.” Ik geef Rotterdam daar wel gelijk in.’
Bouteibi: Het kabinet heeft echt veel te lang getreuzeld
Die houding getuigt van lef, vindt Bouteibi. ‘Het Rotterdamse college durfde stelling te nemen, politiek te bedrijven en te tonen dat ze honderd procent voor haar burgers staat. En je ziet dat die strategie werkt, petje af voor Rotterdam.’ Bouteibi ziet het Eindhovense college ook een dergelijke regeling in het leven roepen. ‘Maar aan de andere kant: het gebeurt niet. Dat is ook een constatering. We hebben het uiteraard over deze doelgroep gehad, maar niet op die manier.’
In de Haagse gemeenteraad gebeurde dat wel. Daar werd op 20 mei met steun van de PvdA een motie van ChristenUnie/SGP aangenomen met het voornemen eenzelfde regeling als die in Rotterdam op te tuigen, vertelt raadslid Janneke Holman. In Den Haag worden daarmee enkele tientallen gedupeerden geholpen.
‘Dat is misschien een klein deel, maar het is in ieder geval een begin’, zegt Holman. ‘Voor mensen die in de schuldhulpsanering zitten is elke extra dag te lang. Die moeten rondkomen met een belachelijk laag budget. Als we die nu vast kunnen helpen, is dat al mooi.’
Vertrouwen
Met de regeling hoopt Holman dat er vast iets van het vertrouwen in de overheid hersteld kan worden. ‘Laten we wel wezen: het Rijk is hierop al zo lang aan het prutsen. Dat sterkte ons in de motivatie voor de motie te stemmen. Wij staan als gemeente dichterbij onze inwoners, ik heb zelf met meerdere gedupeerden gesproken. Dat zijn onze mensen voor wie we nu dingen moeten gaan regelen.’
Want het gaat om vertrouwen, zegt ook Martien Louwers. Volgens de Arnhemse wethouder, onder meer verantwoordelijk voor schulddienstverlening, is er in de toeslagenaffaire ‘ongekend onrecht’ aangedaan. ‘Daardoor zijn mensen dat vertrouwen kwijtgeraakt. Daar moet zo snel mogelijk een oplossing voor komen.’
Louwers: Het vertrouwen in de overheid is tot het nulpunt gedaald
Toch gaat Arnhem niet over tot het zelf afbetalen van de schulden. Uit de gemeenteraad kreeg Louwers meermaals de vraag of ze Rotterdams voorbeeld ging volgen. Ze heeft begrip voor wat de Maasstad doet. ‘Ik snap heel goed de behoefte - die voel ik ook - bij te staan.’ Haar bezwaar: met een soortgelijke regeling zouden in Arnhem twaalf mensen geholpen zijn. ‘Terwijl er hier in totaal 519 gedupeerden wonen. Ik vind het lastig om voor een kleine groep iets te regelen en voor de grote groep nog niet.’
‘Ik heb de raad daarom gevraagd nog even te wachten. Dan kunnen we beoordelen of iedereen straks voldoende wordt geholpen en of het snel genoeg gaat. Is dat niet het geval, dan kijken we hoe we mensen zo snel mogelijk van hun schuld af kunnen helpen.’
Dat betekent niet, benadrukt Louwers, dat er nu niks gebeurt in Arnhem. ‘We hebben als gemeente nauw contact met de gedupeerden, brengen alle schulden in kaart en hebben een speciaal team opgericht dat ook na de afhandeling beschikbaar zal blijven. We zijn én blijven er voor al onze Arnhemmers.’
Rechtsongelijkheid
Daarom wachtte Louwers op een oplossing voor álle gedupeerden. ‘We hebben iets recht te zetten. Maar ik vind dat je daarbij iedereen gelijk moet behandelen.’
Met het afwachten geeft de gemeente Arnhem gehoor aan de oproep van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) om het Rotterdamse voorbeeld niet te volgen. ‘We willen dat alle gedupeerden dezelfde behandeling krijgen’, zei de Dordrechtse wethouder Peter Heijkoop (CDA) half mei namens de VNG tegen binnenlandsbestuur.nl. ‘Nu bestaat het risico dat er rechtsongelijkheid en opnieuwe onzekerheid onder gedupeerden ontstaat.’ Heijkoop vindt daarnaast dat gemeenten niet moeten opdraaien voor schade die het kabinet heeft aangericht.
‘Dat moet je niet hebben’, zegt de Eindhovense fractievoorzitter Bouteibi over rechtsongelijkheid. ‘Natuurlijk zitten er haken en ogen aan de Rotterdamse regeling. Dat ziet het college daar ook, daar ben ik van overtuigd. Maar als er weinig gebeurt, wat moet je dan? Toe blijven kijken?’ Op termijn pleit Bouteibi voor een ‘herverdeling van verantwoordelijkheden’, van burger naar grootbedrijf. ‘Dit zou praktisch betekenen dat schulden nooit hoger mogen oplopen dan, zeg, 19% van de oorspronkelijke schuld.’
Holman: Ik ben pas gerustgesteld als de schulden ook daadwerkelijk zijn overgenomen
Ook de Haagse PvdA-fractie vond dat ze niet langer toe kon blijven kijken, vertelt Holman. De fractie was op de hoogte van de VNG-oproep. ‘Maar wij moeten het vertrouwen herstellen en alles wat wij nu kunnen doen, dat moeten we doen.’
Het raadslid is blij dat er een landelijke regeling gaat komen. ‘Nu maar hopen dat het ook daadwerkelijk netjes en goed wordt uitgevoerd. Ik ben pas gerustgesteld als alle schulden daadwerkelijk zijn overgenomen, en er niet allerlei nieuwe mitsen en maren opduiken.’
Menselijke benadering
De raadsleden weten zich gesteund door Nijboer, die de oproep van de VNG wegwuift. ‘Ik heb veel gedupeerden gesproken. Al die mensen zitten in andere situaties en zullen individueel geholpen moeten worden. De menselijke benadering, daar ben ik voorstander van. Er kunnen wel weer tien problemen bedacht worden waarom iets niet kan, maar het heeft lang genoeg geduurd nu.’
Nijboer: Stuur de rekening naar het Rijk, die heeft het immers ook veroorzaakt
Nijboer denkt dat de acties van gemeenten, naast een motie die in de Tweede Kamer werd aangenomen, druk op de staatssecretaris hebben gezet om tot het nieuwe, landelijke voorstel te komen.
Wat de kosten van die gemeentelijke acties betreft, heeft het Kamerlid nog een advies. ‘Ik zou als gemeente de rekening voor dergelijke regelingen naar de staatssecretaris sturen. Zo van: het Rijk mag betalen, want het Rijk heeft dit veroorzaakt.’
In de motiebank op het besloten gedeelte van onze website vind je een Deventer motie die oproept tot het versneld helpen van de gedupeerde ouders.
Afbeelding: Joris van Gennip | ANP