Iedere fractie kent het wel. Je hebt allerlei mooie plannen voor de gemeente, maar loopt telkens tegen een nogal fundamenteel probleem aan. Je zit in de oppositie en stuit op de ijzeren discipline van de coalitie. Met de kadernota in aantocht is de vraag daarom: ga je bij de pakken neerzitten? Of pak je juist wat je pakken kunt?
Bij de pakken neerzitten, dat is niets voor Susanne Bout van de fractie in Zoetermeer. ‘We weigeren het op te geven.’ Zoetermeer is een rechtse gemeente, met dertien verschillende partijen, waar de PvdA voor het eerst in de oppositie zit. ‘Sinds de Tweede Wereldoorlog zaten we altijd in de coalitie, tot de afgelopen gemeenteraadsverkiezingen. Een heel nieuwe rol voor ons, waar we onszelf echt even in moesten zoeken. Ik was als fractiemedewerker van de PvdA Zuid-Holland al bekend met oppositievoeren, maar in onze gemeente was het nieuw. Wij proberen steeds, waar het kan, de rol van oppositieleider te pakken.’
Ook de PvdA in Tytsjerksteradiel zit voor het eerst in de oppositie, zegt fractievoorzitter Saskia van der Werf-Bieleveld. ‘We merken wel dat we daardoor minder vroeg informatie op tafel krijgen. Voorheen schoof een wethouder aan bij een fractieoverleg om te vertellen wat er speelde. Daarom stellen we nu vaak schriftelijke vragen om toch goed op de hoogte te zijn van alles. Gelukkig is het ambtelijk apparaat altijd bereid om de vragen te beantwoorden.’
Van der Werf-Bieleveld: We merken wel dat we als oppositiepartij minder vroeg informatie op tafel krijgen dan voorheen
Ernst Jan Straver, fractievoorzitter in Alphen aan de Rijn: ‘De kadernota is veel meer dan de begroting het moment om aandacht te vragen voor nieuw beleid of onderbelichte problemen. Maar omdat het vaak een voortvloeisel is vanuit een collegeprogramma heeft de oppositie het nakijken. Toch lukt het vaak met de kadernota te amenderen om beleid aan te passen en de nadruk te leggen op bepaalde problemen, waar anders geen aandacht voor is.’
Tegenbegroting
Twee jaar geleden maakte Bout een complete tegenbegroting. ‘Het college had volgens een soort cafetariamodel zo’n 120 bezuinigingsvoorstellen gedaan, van groot tot klein. Totaal ging het om € 14 miljoen. Ik ben daar in gedoken en heb dat vervolgens in een schema gezet.’
‘Vervolgens hebben we als fractie gekeken naar wat we daar nou van vonden en uiteindelijk hebben we onze eigen tegenbegroting gemaakt,’ zegt Bout. ‘Zo zou links beleid eruit zien. Wat ons betreft had bijvoorbeeld het citymarketingbudget niet verhoogd hoeven worden en de onroerendzaakbelasting mocht van ons ook wel 2% omhoog. Dan heb je het gemiddeld over €72 per huizenbezitter, en dat levert € 660.000 op voor de gemeentekas. Dat is maandelijks zo’n € 6, de prijs van twee koppen koffie. Dan drink je maar een kopje koffie minder, als dat betekent dat we sociale voorzieningen overeind kunnen houden.’
Bout: Met twee koppen koffie minder in de maand voor huizenbezitters kunnen we de sociale voorzieningen overeind houden
De tegenbegroting had geen schijn van kans, lacht Bout. ‘Maar we kregen wel torenhoog respect van alle partijen. En we hebben er een heel jaar profijt van gehad, omdat we er steeds op konden teruggrijpen.’
Binnen de kaders zo sociaal mogelijk
In Alphen aan de Rijn zet de PvdA in op sociale woningbouw, zegt Straver: ‘En degelijk financieel beleid, zoals het beheersbaar houden van de kosten voor het sociaal domein zonder dat inwoners buiten de boot vallen. Bij veel gemeenten dreigen er bezuinigingen of moet er al bezuinigd worden. Juist bij de kadernota moet de aandacht liggen waar die bezuinigingen terechtkomen, anders pakt dat bij de begroting verkeerd uit op de belangrijke beleidsterreinen.’
In Tytsjerksteradiel kijkt de PvdA ook naar het sociaal domein, vertelt Van der Werf: ‘Wij willen niet dat daar nog meer op wordt bezuinigd. Dat betekent overigens helemaal niet dat je niet kritisch moet kijken hoe het anders kan. Zo zien wij bijvoorbeeld dat de medewerkers van de dorpenteams een enorme administratieve werklast hebben. We hebben liever dat ze de meeste tijd die ze in administratie steken, besteden aan het praktisch verzorgen van hun cliënten. Je moet ook uitgaan van vertrouwen.'
Straver: Als we nu niet goed opletten, gaat het straks bij de begroting mis
‘Een ander punt van aandacht voor ons is de jeugdzorg,’ gaat Van der Werf. ‘Zeker ook omdat die regionaal is ondergebracht in een gemeenschappelijke regeling. Dat betekent dat als je als raad iets wil veranderen, dat dit wel een stuk lastiger is. Daar moeten we dus extra hard aan trekken.’
Waar de PvdA in Zoetermeer steeds rekening mee houdt, is het terugdringen van zich opstapelende bezuinigingen, zegt Bout. ‘Welke consequenties heeft bijvoorbeeld uiteindelijk het sluiten van een bibliotheek of het afschaffen van schoolzwemmen voor gewone Zoetermeerders? Je sluit namelijk niet alleen een bibliotheek, maar sluit ook een faciliteit voor een buurt. Dat kan een enorm domino-effect hebben.’
Daarnaast probeert de fractie op zo veel mogelijk portefeuilles invloed te hebben, benadrukt Bout. ‘Maar soms moet je wel een focus hebben. Dan kan je soms maar beter een halve stap vooruitzetten dan een hele achteruit. Dat hebben we bijvoorbeeld gedaan bij wonen: iedereen is natuurlijk voor bouwen, bouwen, bouwen, maar wij vinden dat hele wijken een boost moeten krijgen. Dat er dus ook een buurtkroegje, scholen of een apotheek moeten komen. Daarbij hebben wij last van een D66-wethouder die graag alleen middeldure huur wil bouwen, maar wij strijden voor die goedkope huurwoningen. En aangezien we daar de focus opleggen, hebben we het nu maar even niet over de goedkope koopwoningen.’
Kalverliefde
Van der Werf slaat in Tytsjerksteradiel de ene keer de handen ineen met coalitiepartijen en de andere keer met de oppositie. ‘Soms moet je een belronde doen langs de partijen, om steun te krijgen. Of de samenleving ingaan, om bloot te leggen wat er aan de hand is. Ervoor zorgen dat mensen inspreken. We hebben als raad een open podium waar informerende stukken worden behandeld en we praten met de mensen over wie het onderwerp gaat. Zo komt er binnenkort bij ons iets over jongerenketen op de agenda, zorg er dan voor als gemeente dat je die jongeren ook echt als serieuze gesprekspartner behandelt.’
Die wisselende meerderheden behalen is ook de strategie van PvdA Zoetermeer. ‘We letten dan wel op ons taalgebruik: soms is de framing té links, té PvdA-achtig. Door het op een andere manier op te schrijven, krijgen we andere partijen wel mee. Op zorg is bijvoorbeeld de PVV links, en proberen we daarmee samen te werken. Op gebied van duurzaamheid kunnen we dan weer optrekken met GroenLinks, dat trouwens wel in het college zit.’
Van der Werf: Soms doe je zaken met het college, een andere keer met de oppositie
In het begin van de raadsperiode merkte Bout dat de coalitie elkaar heel sterk vasthield. ‘Ze leken wel verliefd. Daardoor konden we als oppositie niets voor elkaar krijgen. Gelukkig merk je nu dat die prille liefde wel een beetje voorbij is en dat het in aanloop naar de verkiezingen volgend jaar makkelijker wordt om samen te werken met coalitiepartijen.’
Ook Straver ziet voordelen in campagnetijd: ‘Dit jaar is de laatste kadernota voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2022, dus is het ook het moment dat politieke partijen gaan voorsorteren op de campagne. Daardoor ontstaat er meer dan andere jaren ruimte om gezamenlijk zaken aan de orde te stellen. Hierdoor kun je sneller steun verwerven, maar kan het debat ook wat feller gevoerd worden.’
Ook buiten de raad profileren
Een andere manier om je in de kijker te spelen is volgens Bout de media te informeren als ze moties en schriftelijke vragen indienen: ‘Daardoor gaat het ook leven in de stad. We zijn niet de grootste partij, maar we hebben wel het grootste aantal volgers op Facebook, omdat we zo actief zijn.’
Bout: In de raad zijn we een van de kleinste partijen, op Facebook de grootste
In de komende tijd richting de verkiezingen wil de PvdA Zoetermeer zich extra gaan inzetten op het beleid rondom afvalinzameling: ‘Het beleid dat het college wil invoeren is gewoon niet sociaal. Het gaat om diftar, gedifferentieerde tarieven. Daarbij moet je dus elke keer betalen als je je afval naar de ondergrondse container brengt. Maar wat als je nou een oud vrouwtje bent dat iedere dag naar de container gaat, omdat de zak anders te zwaar wordt? Of mensen die kinderen in de luiers hebben? Dan betaal je gewoon te veel, dat is niet eerlijk. Daar schoppen we tegen aan. En er is een referendum over dit thema over afgedwongen. Daar liggen dus kansen voor ons.’
Kan jij wel wat hulp gebruiken bij de kadernota? Op 15 mei vindt onze workshop Invloed op de Kadernota uitoefenen plaats. Uiteraard digitaal, inschrijven kan hier.
Bijschrift afbeelding: De tramhalte voor het stadhuis en bibliotheek van Zoetermeer
Afbeelding: Nationale Beeldbank