Per 1 januari van dit jaar is de jeugdzorg overgeheveld naar de gemeenten. Een van de nieuwe taken voor de gemeente: het innen van ouderbijdragen voor onder andere kinderen die gebruikmaken van jeugdhulp. Maar lang niet alle gemeenten zijn bereid dit onderdeel van de wet uit te voeren. De teller van gemeenten die de ouderbijdrage hebben opgeschort, loopt inmiddels richting de honderd.
Opschorten
Opvallend is dat gemeenten verschillende redenen hebben de inning op te schorten. ‘Opschorten’ is trouwens in een aantal gevallen een eufemisme, want er zijn gemeenten die gewoon weigeren die ouderbijdrageregeling uit te voeren. Zo zou de inning te ingewikkeld zijn enzouden de kosten van de inning zo hoog zijn dat er per saldo nauwelijks geld wordt binnengehaald. Andere gemeenten hebben meer principiële redenen: er wordt gevreesd dat ouders vanwege de eigen bijdrage hun kind zorg onthouden. Ook rechtsongelijkheid wordt als argument aangevoerd. Want waarom bijvoorbeeld wel een ouderbijdrage als een kind buitenshuis verblijft, zoals in een pleeggezin of een ggz-instelling, en niet als een kind met een lichamelijke aandoening in een ziekenhuis ligt?
Kortom: verwarring en willekeur. 'We hebben nu met een heel vreemde situatie te maken', zegt Tweede Kamerlid Loes Ypma van de PvdA, 'maar op dit moment kunnen we niet anders dan wachten op de resultaten van het onderzoek dat inmiddels is toegezegd.' Zij heeft zelf bij PvdA-staatssecretaris Van Rijn van VWS aangedrongen op dat onderzoek. Daaruit moet blijken of de inning van die ouderbijdragen wel efficiënt en rechtvaardig is en hoe de gemeenten er tegenaan kijken. Komende zomer worden de uitkomsten verwacht.
De ouderbijdrage in de jeugdzorg bestaat al sinds jaar en dag, legt Ypma uit. De maximale jaarlijkse kosten voor ouders kunnen oplopen tot 1.573 euro wanneer een kind 24 uur per dag en gedurende het hele jaar in een instelling verblijft. 'Het vorige kabinet, met VVD, CDA en gedoogpartner PVV, wilde die bijdrage verviervoudigen door naast de ouderbijdrage nog een eigen bijdrage in te voeren. In de coalitieonderhandelingen met de VVD hebben wij bereikt dat die eigen bijdrage, die in feite ook een ouderbijdrage is, werd geschrapt. Daardoor was die viervoudige verhoging dus van tafel. Nieuw is wel dat de ouderbijdrage nu ook wordt gevraagd voor de jeugd-ggz.'
Als we die bijdragen voor de jeugd-ggz niet hadden willen innen, hadden we de al lopende bijdragen ook moeten schrappen
Heel vreemd
Dat er nu gemeenten zijn die alleen de ouderbijdrage voor de jeugd-ggz hebben opgeschort, noemt Ypma ‘heel vreemd’. 'Als je als gemeente besluit tot het opschorten van de inning van de ouderbijdrage, moet je dat voor alle kinderen doen die onder jeugdzorg vallen. Dus ook voor bijvoorbeeld slachtoffers van loverboys, kinderen met een verstandelijke beperking en kinderen met gedragsproblemen. Bovendien blijken kinderen die onder de jeugd-ggz vallen voor het grootste deel uit gezinnen te komen met een hoger inkomen. En kinderen met bijvoorbeeld gedragsproblemen voor het grootste deel uit gezinnen met een laag inkomen. Wij zullen de uitkomsten van het onderzoek moeten afwachten en kunnen die aangrijpen om de ouderbijdrage voor alle kinderen van tafel te krijgen. Maar dan moet er ook dekking komen voor de 26 miljoen euro die het kabinet verwacht op te halen met deze bijdragen.'
De VNG heeft overigens de nodige twijfels over dat bedrag van 26 miljoen. Zij komt na eigen onderzoek uit op de helft: 13 miljoen. De VNG houdt namelijk ook rekening met de kosten die de inning van de ouderbijdragen met zich meebrengt en met rekeningen die niet geïnd kunnen worden.
Voor de gemeenten is de inning nieuw. Immers, sinds dit jaar zijn zij verantwoordelijk voor de jeugdzorg. De gemeenten moeten nu alle informatie over de jeugdzorg (onder meer welke zorg voor welke duur aan wie is verleend, hoe de thuissituatie is en hoe hoog het inkomen is) aanleveren aan het CAK, het Centraal Administratie Kantoor. Daar wordt vervolgens bepaald of de ouders een bijdrage in de zorg moeten leveren en hoe hoog dat bedrag moet zijn. Het CAK zorgt ook voor het versturen van de rekeningen en het geld dat binnenkomt wordt door hen overgemaakt aan de betreffende gemeente.
Korendijk
'Bij ons loopt alles soepel', zegt PvdA-wethouder Martin Honders van Korendijk, een gemeente ten zuiden van Rotterdam. Terzijde: in Korendijk heeft de PvdA slechts één van de vijftien zetels behaald, maar maakt dus wel deel uit van de coalitie. De gemeente (13.000 inwoners) int de ouderbijdrage wel. Honders: 'We zijn natuurlijk nog maar een paar maanden op weg, maar we kennen nauwelijks tot geen problemen. We voeren gewoon onze wettelijke taken uit en daarnaast kan ik gebruikmaken van de hardheidsclausule. We passen het solidariteitsbeginsel toe. Want we hadden al de ouderbijdragen in de jeugdzorg. Als we die bijdragen voor de jeugd-ggz niet hadden willen innen, hadden we de al lopende bijdragen ook moeten schrappen. Tot nu toe heb ik geen enkele klacht gehoord. Ook heb ik geen enkele indicatie gekregen van zorgmijdend gedrag. We houden natuurlijk wel de vinger aan de pols. De mensen die met jeugdzorg te maken hebben, weten dat ze met problemen en klachten bij ons Jeugdteam terecht kunnen. Maar ook daar is niets noemenswaardigs binnengekomen.' Ook de aanlevering van alle gegevens aan het CAK loopt volgens Honders zonder problemen. 'Tenminste, ik heb daarover geen klachten gehoord van het CAK.'
De opbrengsten van de ouderbijdrage zijn 1 procent van de totale kosten voor jeugdzorg. Waar hebben we het over
Haarlem
Heel anders ligt dat in de gemeente Haarlem (155.000 inwoners). Het geautomatiseerd systeem om alle gegevens aan te leveren bij het CAK is pas eind dit jaar, begin volgend jaar beschikbaar. Dat systeem wordt momenteel landelijk ontwikkeld. Omdat een handmatige invoering van alle data Haarlem meer zou gaan kosten dan dat er aan ouderbijdragen binnen zou komen, is besloten die inning op te schorten. In dit geval is ‘opschorten’ wel het juiste woord. Want als het geautomatiseerd systeem voor informatie-uitwisseling, waar alle gemeenten gebruik van kunnen maken, er eenmaal is, wil Haarlem in principe wel uitvoering geven aande wettelijke plicht tot inning van de ouderbijdragen.
PvdA-wethouder Joyce Langenacker: 'Het college is zelf met het initiatief gekomen de ouderbijdrage voorlopig niet te innen. Wel had de raad al eerder een motie aangenomen met de opdracht aan het college de administratieve lasten in het sociale domein te beperken. Als wij alle data handmatig zouden gaan invoeren, zou dat veel gedoe opleveren en was er een grote kans op fouten. Bovendien zou dat meer gaan kosten dan de geschatte 25.000 euro die we aan bijdragen voor de jeugd-ggz binnenkrijgen.'
De opbrengst van de ouderbijdrage wordt door het kabinet dus geschat op 26 miljoen euro. Dat is 1 procent van de totale kosten voor jeugdzorg en volgens de berekening van de VNG zelfs maar een half procent. Langenacker: 'Exact! Waar hebben we het over, zeker gezien de enorme rompslomp die die inning met zich meebrengt. Als gemeente zou je je aan de afspraken in de jeugdwet moeten houden. Maar wie help je met deze afspraak?'
Foto: Nationale Beeldbank