Het zal niemand ontgaan zijn, maar deze week verliepen Prinsjesdag en de algemene beschouwingen anders dan anders. Corona werpt een schaduw over alles: de economie, onze gezondheid en onze bestaanszekerheid. Want als de coronacrisis één ding pijnlijk aan het licht heeft gebracht, is het dat een fatsoenlijk en zeker inkomen, een betaalbare woning en goed onderwijs bepaald geen vanzelfsprekendheden zijn. Senior beleidsmedewerker Ton Langenhuyzen licht in deze Uit de Kamer de belangrijkste maatregelen van het kabinet toe.
Net als al haar voorgangers wil het huidige kabinet het liefst alleen het goede nieuws van de plannen, die tijdens Prinsjesdag werden gepresenteerd, naar voren brengen. Aan de oppositie de schone taak om daardoor heen te prikken en een alternatief te schetsen. Samen met de SP en GroenLinks maakt de PvdA in de gezamenlijke tegenbegroting andere keuzes, die wel tot betere salarissen in de zorg, betaalbare woningen en lagere huren leiden.
Maar helaas maakt het kabinet dus andere keuzes. Hieronder volgt alvast een kleine (en willekeurige) greep uit de kabinetsplannen, en de kanttekeningen die daarbij te maken zijn. De lijst is nog veel langer. Bij de behandeling van de departementale begrotingen zullen we hier op terugkomen.
Wonen
Zoals bekend is het tekort aan betaalbare woningen schrijnend. Dat komt onder andere omdat woningbouwcorporaties bij gebrek aan geld niet genoeg woningen kunnen bouwen. Ze hebben veel last van de verhuurdersheffing, een belasting op de woningen die zij in bezit hebben. Met de € 1,7 miljard die woningcorporaties daar jaarlijks aan kwijt zijn, hadden veel nieuwe woningen gebouwd kunnen worden.
Per saldo krijgen woningcorporaties er € 10 miljoen bij
Schoorvoetend en heel voorzichtig lijkt het kabinet de woningcorporaties nu tegemoet te komen. Door € 200 miljoen van de verhuurdersheffing af te halen, krijgen woningcorporaties meer lucht. Althans dat is het idee. Netto blijft er slechts € 167 miljoen over en doordat tegelijkertijd de huren verlaagd worden, lopen woningcorporaties jaarlijks zo’n € 157 miljoen aan inkomsten mis. Kortom: per saldo blijft er € 10 miljoen over.
Klimaat
Er wordt per 1 januari 2021 een CO2-heffing voor de industrie geïntroduceerd. In potentie een goede maatregel om de vervuiler nu eens eindelijk te laten betalen, maar er zit ook hier een adder onder het gras. De eerste jaren krijgt de industrie een ruime hoeveelheid dispensatierechten, waardoor de heffing voorlopig tandeloos blijft. En dan wordt er ook nog eens € 680 miljoen uit de subsidie voor duurzame energie (SDE+) gehaald om bij te dragen aan de Rijksbrede problematiek.
Veiligheid
Ook hier is het plaatje wat minder rooskleurig dan het kabinet doet voorkomen. In totaal trekt het kabinet in 2021 € 141 miljoen (en structureel € 150 miljoen) extra uit voor ondermijning. Goed nieuws dat meteen wordt overschaduwt door een niet teruggedraaide bezuiniging van Rutte I, waardoor de uitgaven aan de politie in 2021 met € 100 miljoen dalen.
Gemeentepolis verdwijnt langzaam
In de categorie ander, maar daarmee niet minder belangrijk nieuws: de gemeentepolis. Deze speciaal voor mensen met een laag inkomen in het leven geroepen en populaire ziektekostenverzekering staat onder druk, omdat zorgverzekeraars de gemeentepolis in bepaalde regio’s niet meer rendabel genoeg vinden. Daardoor dreigen veel mensen (in 2018 hadden zo’n 740.000 mensen een gemeentepolis, red.) die het toch al niet breed hebben met hogere premies en meer eigen risico opgescheept te worden.
Het kabinet doet niets om de gemeentepolis te redden
Genoeg reden voor John Kerstens om minister van Ark van Medische Zorg vragen te stellen. Helaas lijkt het kabinet het gevoel van urgentie niet te delen. De minister wil de gemeenten niet helpen om de gemeentepolissen overeind te houden. Ze denkt ook niet dat er meer zorgmijders zullen komen doordat mensen met een laag inkomen het hogere eigen risico niet meer kunnen ophoesten. En op de vraag of Van Ark verwacht dat mensen die hun gemeentepolis verliezen in financiële nood komen, volgde een ontwijkend antwoord. De gemeentepolis is volgens het kabinet niet per definitie de beste oplossing voor het probleem, gemeenten kunnen hun burgers net zo goed helpen door ze te ondersteunen bij het kiezen van een andere zorgpolis.
Afbeelding: Remko de Waal | ANP