Hoewel de helft van de miljoenennota al een paar dagen voor Prinsjesdag op straat ligt, is het elke keer weer spannend. Wat zijn de lokale gevolgen van de kabinetsplannen? En worden structurele problemen nu eindelijk structureel aangepakt?
Toch wel teleurgesteld
Floor Roduner
Wethouder werk, armoedebeleid en ruimtelijke ontwikkeling in Haarlem
Wat is je algemene indruk van Prinsjesdag als je kijkt naar de betekenis voor gemeenten?
‘Ik ben toch teleurgesteld. Dat is niet onverwacht, maar het kabinet doet minder om de problemen van gemeenten te verhelpen dan ik had gehoopt.’
Over welke onderwerpen heb je het dan?
‘Het is algemeen bekend, dat gemeenten moeite hebben om hun begroting rond te krijgen. Daarnaast denk ik dat er te weinig aandacht is voor mensen die hun baan door de economische crisis kwijtraken. Als wethouder werk en inkomen verwacht ik een enorme toename. Schiphol is hier om de hoek en Haarlem kent veel cultuur en horeca. In die drie sectoren vallen grote klappen. Op zich zijn de steunpakketten een goed begin, maar we moeten als gemeente echt meer middelen krijgen om mensen naar ander werk te begeleiden.’
Maar Rutte heeft juist daarvoor toch geld vrijgemaakt?
‘Ik vind het nog niet heel veel en het is onduidelijk wat de plannen zijn om mensen bijvoorbeeld om te scholen. Daar zijn investeringen in dure opleidingen voor nodig en in de tussentijd moeten werknemers ook geld blijven verdienen. Het is goed dat het kabinet kijkt naar regionale mobiliteitscentra, waarin werkgevers, werknemers en gemeenten samen op zoek gaan naar een match. Maar echt concreet uitgewerkte plannen liggen er nog te weinig.
Daarbij is het echt essentieel om te kijken hoe je de tekorten op de specifieke onderdelen van de arbeidsmarkt wil oplossen. Dat kost in eerste instantie heel veel geld, maar het levert ook veel op. De commissie-Borstlap concludeerde een tijdje geleden dat voor ruim € 50 miljard aan economische groei nu op de bank zit. Mensen die in de ww en bijstand zitten, of die gedeeltelijk arbeidsongeschikt kunnen echt van waarde zijn als je daar actief op inzet.’
Daar moeten dus snel plannen voor komen?
‘Ja. Er wordt € 20 miljard beschikbaar vrijgemaakt voor het Nationaal Groeifonds, waarvan niet eens precies duidelijk is waar het voor is, maar investeren in werk en om- en bijscholing krijgt juist relatief weinig geld en aandacht.’
Welke onderwerpen vielen nog meer op in de miljoenennota?
‘Meer van hetzelfde. Ook op het gebied van wonen gebeurt te weinig. Als wethouder ruimtelijke ordening heb ik dagelijks te maken met de woningnood. Woningcorporaties hebben door de verhuurdersheffing te weinig geld in kas om de woningproductie op gang te brengen. Voor betaalbare huurwoningen zijn zij echt instrumenteel, maar het kabinet weigert de verhuurdersheffing van tafel te halen.’
Ze schaffen wel de overdrachtsbelasting voor starters af. Is dat dan niet een stap in de goede richting?
‘Nee, integendeel. Het is vrij onverstandig, omdat de markt oververhit is. Je geeft starters zo nog meer geld in handen, terwijl je de aanbodkant ongemoeid blijft. Op die manier zal de concurrentie alleen maar heftiger worden en wordt het geld dat je “bespaart” aan overdrachtsbelasting direct gebruikt om nog meer geld te bieden. Daarbij wordt het voor mensen die in een scheiding liggen en dus geen starter zijn nog lastiger om een betaalbare woning te vinden. De enige structurele oplossing is meer aanbod, maar je raadt het al: daar wordt te weinig aan gedaan.’
Concluderend?
‘Ik denk, dat het kabinet op de korte termijn goede dingen doet door de economie te stutten en banen overeind te houden. Maar de echte problemen laten ze liggen en worden niet op structurele wijze opgelost.’
Het lijkt wel alsof Nederland buiten de Randstad niet bestaat
Ans Grimbergen
Wethouder jeugdzorg en wonen in Veendam
Ben je tevreden met wat het kabinet op Prinsjesdag heeft gepresenteerd?
‘De onderwerpen die in de Troonrede voorbij kwamen waren best aardig en de gevolgen van corona werden goed belicht, maar als je dan naar de voorgestelde oplossingen kijkt, denk je toch: gaat dit wel de goede kant op? Het kabinet maakt geld vrij voor het onderwijs, maar dat gaat dan vooral naar de grote steden, terwijl er juist in landelijke gebieden grote problemen spelen. En bij de zorg gaat het weer om tijdelijke oplossingen, terwijl de problemen structureel zijn.
Dat is gewoon echt slecht. Door corona neemt de armoede toe. Dus zou je speciale aandacht voor het bestrijden van kinderarmoede verwachten, maar niets van dat alles. In plaats daarvan gaat het over het Nationaal Groeifonds. Het zou goed zijn als dat over heel Nederland wordt verdeeld. In Groningen hebben we banen nodig, maar ook hier lijkt er vooral naar de grote steden gekeken te worden.’
De verkeerde keuzes dus?
‘Ja. Het kabinet zegt wel dat iedereen geholpen wordt, maar dat klopt niet, want alleenstaanden met kinderen gaan erop achteruit. Hoe krijg je dat voor elkaar? Het is niet te geloven, dat juist de mensen, die op het sociaal minimum zitten, middenin een armoede- en gezondheidscrisis de klos zijn.’
Denk je dat het kabinet nu voldoende oog heeft voor Groningen?
‘Ook hier is het glas half leeg. De gaswinning, bodemdaling en alle ellende die daarbij komt kijken, worden wel genoemd. Maar daar houdt het ook op. Geen oplossing, niets. Aan andere problemen, waar we hier in Zuid-Oost Groningen te maken hebben, wordt ook niks gedaan. Over de 14% van de kinderen die in de jeugdzorg terecht komt, de structurele werkloosheid en generationele armoede heb ik het kabinet niet gehoord. En qua cultuur worden we geheel vergeten. Al het geld gaat naar het westen, terwijl de uitdagingen hier en in de rest van het land niet lijken te bestaan.’
Wat had het kabinet dan wel moeten doen?
‘Meer aandacht voor de wereld buiten de Randstad. We willen het hier leefbaar houden, maar voorzieningen in kleine dorpen zijn niet op peil te houden. Daar moet je met zo’n Nationaal Groeifonds ook naar kijken. Creëer werkgelegenheid in het noorden. Bouw waterstoffabrieken en leg de Lelylijn. Werk is een vliegwiel voor veel andere zaken. Het draagt bij aan de leefomgeving en aan je gezondheid, welzijn en welbevinden.’
Je hebt jeugdzorg in je portefeuille. Wat vind je van de kabinetsplannen op dat gebied?
‘Dat schuiven ze maar voor zich uit. Minister Ollongren had beloofd om dit jaar structureel met geld over de brug te komen, maar het blijft weer bij incidenteel geld. We gaan het niet redden zonder te bezuinigen. Dus dat betekent dat in veel plaatsen voorzieningen moeten gaan sluiten en de hulp minder wordt. Kinderen die het toch al heel lastig hebben, krijgen het nog moeilijker.’
Net een zesje
Raymond Wanders
Wethouder werk, inkomen en volksgezondheid in Emmen
Incidenteel geld lijkt de rode draad te zijn in de miljoenennota?
‘Ja inderdaad. En dan was bijvoorbeeld de € 300 miljoen voor jeugdzorg ook nog eens allang ingeboekt. Dat is met zoveel gemeenten die onder water staan echt onvoldoende. Een structureel probleem moet je structureel aanpakken. We hebben een begroting waar € 12 miljoen aan ombuigingen in staan. Dat komt onder meer door de opschalingskorting en de tekorten in de jeugdzorg. Als je naar de te verwachten ontwikkelingen in onze gemeente kijkt en daar de kabinetsplannen tegenover legt, staan we voor een behoorlijke uitdaging. Om het maar even optimistisch te stellen.’
Hoe bedoel je?
‘Er komt weliswaar meer geld voor de bijstand, maar omdat bedrijven in het nieuwe steunpakket makkelijker mensen kunnen ontslaan is het de vraag of het allemaal voldoende is. En we weten allemaal wie de grootste slachtoffers van deze onzekerheid zullen zijn: de kwetsbare inwoners, die het ook zonder corona al zwaar hebben.’
Maar ben je dan niet blij met het aangekondigde omscholingsgeld?
‘Op zich is het goed dat dat geld is vrijgemaakt, maar dan wordt er direct met termen als regionale mobiliteitsteams en oplossingsrichtingen gestrooid. Het kabinet vertelt ons weer hoe je mensen van werk naar werk moet gaan helpen. Maar regionaal zijn de verschillen gewoon heel groot. In de regio Emmen kunnen we het samen met onze partners veel beter zelf op touw zetten. Ik hoop dus op regelluwe regelingen.’
Waar had wat jou betreft nog meer geld naartoe gemoeten?
‘Naar gemeenten. Wij staan dichtbij mensen en hebben veel taken gekregen, maar te weinig geld. Daardoor komen de leefbaarheid en het welbevinden van inwoners onder druk te staan. De opschalingskorting had eraf gemoeten, maar ook die wordt alleen maar incidenteel bevroren.
En ook bij het geld dat wel beschikbaar komt is het zaak waakzaam te blijven. Bij wonen zie je dat de verdeling van de middelen scheef is. Misschien is het vraagstuk anders, maar ook voorbij Zwolle is er een woningmarkt met behoorlijke vraagstukken.’
Waar ben je wel positief over?
‘Ik ben wel positief over het Nationaal Groeifonds. Er zijn veel oproepen om te investeren in hernieuwbare energie in het noorden. We zijn groot in aardolie en aardgas in het noorden, daar zijn nu 20.000 mensen in aan het werk. Die moeten begeleid worden naar die groene energiesector.’
Zie je wat betreft de energietransitie ook kansen voor Emmen?
‘Absoluut. We hadden hier een grote gasontzwavelingsfabriek. Daar gaan we nu omschakelen naar waterstof. Bovendien heeft Emmen een grote industriesector. Als we die met hulp van het Groeifonds kunnen verduurzamen, maken we mooie stappen met elkaar.’
Welk cijfer geef je aan de miljoenennota?
‘Nou, een zesje… Het is voldoende om de eerste nood te ledigen, maar er is wel erg veel incidenteel geld voor structurele problemen. Het kabinet schuift de problemen voor zich uit. Op school was je als bespreekgeval overgegaan denk ik, maar je had het jaar erop wel heel hard moeten werken om bij te plussen.’
Afbeelding: Peter Hilz | ANP