Ook deze week was de ene noodmaatregel nog niet genomen, of de andere werd al aangekondigd. Onze Kamerfractie wil dat ontslagen flexwerkers en oproepkrachten ook in aanmerking komen voor de ruimhartige Tozo, en de VNG probeert te voorkomen dat gemeenten in de rode cijfers belanden.
Financiële gevolgen voor decentrale overheden
De afgelopen weken zijn er veel maatregelen genomen om de gevolgen van de coronacrisis te beteugelen. Die maatregelen hebben echter grote financiële gevolgen, ook voor decentrale overheden. Volgens de VNG komen veel gemeenten straks in de rode cijfers terecht. Om de coronacrisis te bestrijden, wordt er meer geld uitgegeven en komt er tegelijkertijd minder geld binnen.
De VNG, IPO en Unie van Waterschappen overleggen twee keer per jaar met het kabinet over de financiële verhoudingen met het Rijk. Het zogenaamde bestuurlijk overleg financiële verhoudingen (BOFv) dat deze week plaatsvindt, staat in het teken van de coronacrisis en de financiële impact die dit op de decentrale overheden heeft.
De VNG vreest dat veel gemeenten in de rode cijfers belanden
De VNG maakt een inventarisatie van de financiële effecten, zodat hier goede afspraken over gemaakt kunnen worden met het Rijk. De komende weken wordt onderzocht of er een generieke financiële oplossing komt, of dat er regelingen nodig zijn per beleidsterrein. Daarnaast wordt in het BOFv gekeken of de coronacrisis aanleiding geeft om verdere afspraken te maken over de ‘trap op, trap af’-systematiek, om gemeenten de komende jaren zoveel mogelijk financiële zekerheid te geven en neerwaartse bijstellingen van het accres te voorkomen. De extra maatregelen van het kabinet leiden namelijk niet tot een hoger accres, omdat ze buiten de financiële kaders worden opgevangen. Met andere woorden: de coronamaatregelen dragen dus niet bij aan de hoogte van het gemeentefonds.
Tijdelijke wet digitale besluitvorming
Nadat de tijdelijke wet digitale besluitvorming vorige week unaniem in de Tweede Kamer werd aangenomen, vergaderde de Eerste Kamer er afgelopen dinsdag over. Ook daar werd ingestemd met de wet, echter niet unaniem. De fractie van de Partij voor de Dieren stemde tegen, de partij vindt dat digitale besluitvorming leidt tot de verwatering van het politieke debat.
De tijdelijke wet is vanaf woensdag 8 april van kracht, na ondertekening door de minister en publicatie in het Staatsblad (digitaal), en geldt tot 1 september. Indien noodzakelijk kan de wet telkens met twee maanden worden verlengd, waarbij de adviezen van het RIVM leidend zijn. Om digitaal te kunnen vergaderen is een addendum op het reglement van orde noodzakelijk. Het ministerie van BZK, de VNG en de Vereniging voor Griffiers werken hiervoor samen een model uit. Over de inhoud van de spoedwet en aandachtspunten bij digitale besluitvorming schreven we al in Lokaal Bestuur van zondag 5 april. Je kan de artikelen hier en hier terugvinden. Daarnaast spraken we PvdA-senator Ruud Koole over de wet.
Deadline concept-RES’en uitgesteld
De datum voor de inlevering van de bestuurlijk vastgestelde concept-RES’en, 1 juni 2020, stond al op de tocht. De energieregio’s werken zo goed en kwaad als het gaat door aan de concepten, maar merken ook de gevolgen van de coronamaatregelen. Door de maatregelen komen het democratische en maatschappelijke proces in het gedrang: gemeenteraden vergaderen minder en bewonersbijeenkomsten worden niet georganiseerd.
Afgelopen woensdag werd bekend dat er definitief meer ruimte komt in het proces. De dertig energieregio’s moeten nu uiterlijk 1 oktober de bestuurlijk vastgestelde concept-RES inleveren. De inleverdatum van 1 juni blijft wel bestaan voor inlevering van de voorlopige concept-RES, zodat deze ter analyse naar het Planbureau voor de Leefomgeving en het Nationaal Programma RES toe kan. De nieuwe tijdlijn voor het proces vind je hier.
Provincies in actie
We hebben al veel aandacht besteed aan de manieren waarop gemeenten (financiële) hulp bieden tijdens de coronacrisis. Van sportclubs in de gemeente Maastricht die geen huren hoeven te betalen, tot het coulant omspringen met de gemeentelijke belastingen. Maar ook de provincies dragen hun steentje bij. Bijvoorbeeld door facturen zo snel mogelijk te betalen of door soepel om te gaan met subsidieregels. De provincie Groningen schiet ook te hulp met personeel: als gemeenten ambtelijke ondersteuning nodig hebben of extra handen bij de uitvoering van ondernemers- en subsidieloketten, wordt dat geregeld.
Ook de provincies dragen hun steentje bij
Daarnaast nemen de provincies en de Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s) de uitvoering van het fonds voor innovatieve startups en scale-ups op zich. Op dinsdag 7 april maakte het kabinet bekend de ondersteuning voor ondernemers uit te breiden. Onderdeel van de uitbreiding is een fonds van €100 miljoen ter ondersteuning van startups, scale-ups en andere innovatieve bedrijven die getroffen worden door de coronacrisis. Via het fonds, dat naar verwachting vanaf de vierde week van april toegankelijk is, kunnen zij een overbruggingskrediet aanvragen.
Noodregeling bijzondere bijstand ook voor flexwerkers
Zelfstandig ondernemers die inkomsten verliezen door de coronacrisis, kunnen bij de gemeente een beroep doen op de tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandige ondernemers (Tozo). Waar normaal naar het eigen vermogen en het inkomen van de partner gekeken wordt, worden deze bij de Tozo buiten ogenschouw gelaten.
Flexwerkers en oproepkrachten komen echter niet in aanmerking voor de soepele regeling. Deze groep vangt de klappen van de crisis. Ze worden als eerste gekort op hun uren of de laan uitgestuurd. Hun inkomen keldert of verdampt. Voor ww komt deze groep lang niet altijd in aanmerking en om bijstand te krijgen, moet aan strenge voorwaarden worden voldaan. Noodgedwongen verkoopt deze groep hun auto of wordt het eigen spaargeld opgegeten, zodat er uiteindelijk toch aanspraak gedaan kan worden op de bijstand.
De Tozo moet ook voor ontslagen flexwerkers en oproepkrachten gaan gelden
Een oneerlijk onderscheid, stelt Tweede Kamerlid Gijs van Dijk. Hij wil dat de Tozo ook wordt opengesteld voor mensen die onvoldoende ww-rechten hebben opgebouwd en komt daarom met een voorstel voor een wetswijziging om dit te regelen, zodat er voor álle werknemers een sociaal vangnet is in deze lastige tijd.
Betere schuldhulpverlening
De timing had niet beter kunnen zijn. Afgelopen dinsdag sloot de vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren, NVVK, met zes grote uitvoeringsorganisaties van de Rijksoverheid een convenant voor de schuldhulpverlening. Dit was al even in de maak, maar is vanwege de te verwachten hausse aan schuldhulpvragen extra welkom.
Voortaan zullen de Belastingdienst, het UWV, het CJIB, de Sociale verzekeringsbank, het CAK en DUO het schuldhulpverleningsproces versnellen en verbeteren. Het convenant is gericht op sneller duidelijkheid voor hulpvrager, minder overleg tussen hulpverlener en overheidsschuldeiser en meer tijd om meer mensen te helpen. Aangezien de overheid vaak een grote, zo niet de grootste, schuldeiser is, zal dit convenant de komende periode alleen maar belangrijker worden.
Meer maatregelen op wonen
Als het aankomt op wonen, zijn er al veel maatregelen genomen. Zo zijn alle huisuitzettingen – door corporaties en door particuliere verhuurders die bij brancheverenigingen zijn aangesloten – opgeschort. Bovendien wordt er coulant omgegaan met huurders die even niet in de mogelijkheid zijn de huur te betalen.
Ook verschillende hypotheekverstrekkers lieten eerder weten niet moeilijk te doen. Nu zijn er daadwerkelijk afspraken op papier gezet. Minister van Veldhoven bracht met hypotheekverstrekkers en woonpartijen (Vereniging Eigen Huis, Nederlandse Vereniging van Banken, het Verbond van Verzekeraars en Nationale Hypotheekgarantie) op 7 april een gezamenlijk statement naar buiten, waarin de partijen verklaren passende oplossingen te zoeken als huizeneigenaren de hypotheek niet kunnen betalen. Daarnaast werd bekend dat er tijdens de coronacrisis geen gedwongen verkopen van huizen zullen plaatsvinden. Tot tenminste 1 juli wordt hiervan afgezien, tenzij er sprake is van criminele activiteiten.
Zowel voor huurders als huizenbezitters was er goed nieuws deze week
Ook voor huurders met een tijdelijk huurcontract was er deze week goed nieuws. De Woonbond deed eerder een oproep aan minister Van Veldhoven om het mogelijk te maken tijdelijke huurcontracten van te verlengen, zodat niemand in deze tijd op straat komt te staan. Aan deze oproep is gehoor gegeven. Afgelopen maandag heeft de minister de spoedwet verlening tijdelijke huurovereenkomsten naar de Tweede Kamer gestuurd. Nu kan een tijdelijk huurcontract alleen nog omgezet worden in een contract voor onbepaalde tijd. Tijdelijke verlening is niet mogelijk. Daar brengt deze wet verandering in: tijdelijke huurcontracten kunnen eenmalig met een periode van maximaal drie maanden worden verlengd, tot uiterlijk 1 september. Duurt de crisis langer, dan is er de mogelijkheid om de spoedwet te verlengen.
Tot slot is er meer duidelijkheid over hoe om te gaan met permanente bewoning van vakantiehuisjes in deze crisistijd. In principe is permanente bewoning van vakantiewoningen niet toegestaan. Minister Van Veldhoven heeft gemeenten en veiligheidsregio’s opgeroepen om niet te handhaven op permanente bewoning, tenzij er sprake is van onveilige situaties of criminaliteit. Wordt een vakantiepark toch gesloten, dan mag dit geen gevolgen hebben voor de bewoners.
Vorige maand bleek al dat hier door sommige gemeenten coulant mee wordt omgegaan. Op Vakantiepark De Wighenerhorst in Wijchen hadden de permanente bewoners eigenlijk al de biezen moeten pakken, maar de gemeente geeft hen een half jaar uitstel vanwege de coronacrisis, zodat de bewoners in deze lastige tijd zeker zijn van een dak boven het hoofd.
Wisselend succes bij jeugdhulp op afstand
Eerst het goede nieuws: beeldbellen blijkt vaak goed te werken en geen enkele jeugdinstelling verkeert in acute financiële nood. Toch zijn de aanbieders niet helemaal gerust op de afspraken die met de gemeenten zijn gemaakt. Nog los van de eventuele compensatie is het de vraag hoe de gemeente vergoedt: ruimhartig en sociaal? Of juist op basis van declaraties met uurtje factuurtje? In het laatste geval zullen er onherroepelijk organisaties omvallen.
Zoals gezegd kan veel ambulante zorg via beeldbellen geboden worden. Wanneer dit niet lukt, beginnen de problemen, concludeert de Jeugdautoriteit na een inventarisatie onder jeugdhulpinstellingen. Specialistische behandelvormen kunnen onvoldoende plaatsvinden en de dagbehandeling gaat nauwelijks nog door. Vooral crisissituaties baren zorgen. Huisbezoeken zijn niet altijd mogelijk en het zicht op de veiligheid van kinderen is minder. Zo nemen ouders bijvoorbeeld de telefoon niet op en zijn er volgens de PO-raad ruim 7000 leerlingen ‘kwijt’. Het kabinet verwacht dat gemeenten en scholen alles op alles zetten om deze leerlingen zo snel mogelijk te vinden.
Nog steeds zijn heel wat leerlingen kwijt
Verder geeft de regering aan dat de verschillen tussen gemeenten groot zijn: ‘Sommige gemeenten zijn al een eind op weg met gerichte begeleiding van deze kinderen en jongeren, anderen staan aan het begin. Sommige gemeenten hebben enkel de kinderen in een kwetsbare positie in beeld, die zijn opgevangen in de noodopvang voor kinderen van ouders met een cruciaal beroep.’
Bovendien is het belangrijk dat jonge kinderen uit kwetsbare gezinnen nu niet al op achterstand raken. Daarom heeft het kabinet aangekondigd om gemeenten te compenseren voor het doorbetalen van de ouderbijdrage voor voorschoolse educatie, een peuteraanbod en voor kinderen met een sociaal-medische indicatie (SMI).
Lokale en regionale media
De lokale en regionale media verkeren in zwaar weer. Door de coronacrisis zien ze hun reclame-inkomsten flink teruglopen, terwijl ze daar grotendeels van afhankelijk zijn. Veelal is de reserve van lokale en regionale media klein, waardoor het voortbestaan in het gevaar komt. De Utrechtse PvdA-Statenfractie maakt zich hier zorgen om en stelde vragen aan het college van Gedeputeerde Staten. Concrete toezeggingen om de lokale en regionale media te helpen kwamen er echter niet.
In Hilversum werd wel een flinke zak geld beschikbaar gesteld om de lokale media te steunen. Dit mediafonds van €376.000,- is bedoeld om de lokale media te behouden en om initiatieven te ondersteunen die de lokale nieuwsvoorziening kunnen versterken tijdens deze crisis.
Ook het Rijk komt me extra ondersteuning voor de getroffen media. Minister Slob kondigde een steunfonds van €11 miljoen aan, voor lokale huis-aan-huiskranten en publieke omroepen. Afhankelijk van de oplage en het bereik maken zij aanspraak op een bijdrage van €4000,- oplopend tot tienduizenden euro’s. Die bijdrage moet er voor zorgen dat de lokale en regionale media hun werkzaamheden kunnen blijven voortzetten en zo bewoners van informatie kunnen blijven voorzien.
De afgelopen weken verscheen er elke zeven dagen een update over de lokale maatregelen en aandachtspunten. De vorige update vind je hier. Voor haast alles geldt: steeds opnieuw het wiel uitvinden is contraproductief en van elkaars ervaringen kunnen we leren. Het CLB brengt je daarom graag in contact met je PvdA-collega’s door heel het land en organiseert de komende periode digitale bijeenkomsten over de verschillende uitdagingen van de coronacrisis.
Afbeelding: Erik van 't Woud | Hollandse Hoogte