Per jaar produceert de gemiddelde Nederlander zo’n 362 kilo afval. De gemeente is verantwoordelijk voor het inzamelen van het afval. Hoe dat gebeurt bepaalt elke gemeente zelf; met vier verschillend gekleurde containers in de voortuin of door wekelijks de vuilniszak aan straat te zetten. Welke methode leidt nu echt tot minder afval? En wat kun je vragen van je inwoners?
Elk huishouden in het landelijke Midden-Drenthe heeft drie containers tot zijn beschikking om afval te scheiden in Groente- Fruit en Tuinafval (GFT), plastic, metaal en drinkkartons (PMD) en restafval. De afvalstoffenheffing varieert tussen de € 160 en 205 per jaar, afhankelijk van het aantal personen in het huishouden.
Posthoorn: Diftar voeren we voorlopig niet in
Aanvankelijk lagen er plannen om diftar (huishoudens betalen voor gebruik) in te voeren, maar dit is voorlopig uitgesteld. ‘Veel vrachten uit de bak voor PMD worden afgekeurd. Er zit teveel afval in dat er niet hoort. Dat willen we eerst verbeteren,’ legt PvdA-raadslid Tineke Posthoorn uit. ‘Maar ook als we de afvalstromen goed op orde hebben, vraag ik me af of we diftar wel moeten invoeren. Je legt de rekening neer bij de gezinnen met jonge kinderen. Die zitten financieel al in de lastigste periode van hun leven, moet je die extra benadelen? Het is leuk bedacht hoor, luiers naar een speciale container brengen, maar in de praktijk is het geen frisse klus. Laat die luierfabrikanten nadenken of er betere oplossingen zijn. Mensen moeten bij hun boodschappen al letten op de prijs, of het gezond is. Ook nog op een fatsoenlijke verpakking letten is een stap te ver. Pak het probleem aan bij de bron; de producenten, de verpakkingsindustrie en de luierfabrikanten. Dit moet het probleem zijn van de producent, niet van de consument.’
Kampioen afval scheiden
Wethouder Birgit op de Laak voerde in 2012 een nieuw systeem in voor de afvalinzameling in de gemeente Horst aan de Maas. Met succes, want Horst aan de Maas is de kampioen van Nederland als het gaat om het terugbrengen van restafval. Van 170 kilo restafval voor 2012 ging het naar 21,5 kilo restafval per inwoner per jaar in 2015.
Inwoners van Horst aan de Maas betalen een afvalstoffenheffing van € 112 (eenpersoonshuishoudens) of € 152 (meerpersoonshuishoudens). ‘Horst aan de Maas werd heringedeeld. De drie oude gemeenten hadden allemaal een ander afvalinzamelingssysteem, dus we moesten een nieuw systeem inrichten. We begonnen met onderzoeken wat er in de afvalbak zit. Vervolgens hebben we gekeken hoe we dat optimaal kunnen scheiden. Het meest vieze afval is keukenafval; de schillen, oude boterhammen en restjes van je bord. Dat gaat in een klein emmertje dat we twee keer per week aan huis ophalen. Het tuinafval breng je naar tuinafvalkorven die overal in de kernen en het buitengebied staan. PMD afval gaat in een container die eens per 14 dagen wordt opgehaald. Grof vuil halen we op zonder extra kosten. Alleen als je gaat verbouwen en veel bouwafval hebt, betaal je ervoor. Restafval halen we elke twee weken aan huis op. Dit kun je aanbieden in speciale vuilniszakken die je koopt voor € 1,20 per stuk.’
Op de Laak: Bewoners zijn tevreden
Uit evaluaties blijkt dat inwoners tevreden zijn. ‘We hebben voor de invoering pilots gedaan met behoorlijk kritische mensen, dat heeft ons geholpen. Al ging hier in het begin ook heus wel wat mis. En het is nooit af. We zetten altijd in op een goede balans tussen service, milieu en kosten. Dat moet kloppen. We blijven investeren in communicatie. Ik heb gemerkt dat afval een emotioneel product is. Mensen moeten geloven dat het afval scheiden niet voor niets is, dat je echt iets nuttigs doet met het afval.’
Vier containers en nog afval in de bak van de buurman
In Best kan het aantal kliko’s oplopen tot vier; etensresten, tuinafval, PMD en restafval. Inwoners betalen een afvalstoffenheffing van € 234 per jaar. De introductie van de nieuwe manier van afvalinzameling ging niet zonder slag of stoot. ‘Bij de start zijn communicatiefouten gemaakt. Dat zorgde voor ergernis,’ vertelt fractievoorzitter Rob Vader. De woede van inwoners keerde zich tegen de vuilnismannen. ‘Er was aangekondigd dat containers waarin het afval niet goed gescheiden was, niet geleegd zouden worden. Als mensen zagen dat er een rode kaart aan hun kliko hing, kreeg de vuilnisman de volle laag. Die vuilnismannen deden alleen maar hun werk, maar werden echt belaagd. Dat was niet goed en daarop is actie ondernomen. Het lijkt nu rustiger te worden met de kritiek. Het is ook deels gewenning aan een nieuw systeem.’
Vader: Vuilnismannen werden aangevallen, dat kan natuurlijk niet
De raad gaat binnenkort aan de slag met de evaluatie. Vader heeft nog veel vragen. ‘Veel vrachten worden afgekeurd omdat het afval niet goed wordt gescheiden. De bak voor PMD is groter dan de grijze kliko, dus daar verdwijnt nogal eens restafval in. Je ziet zelfs dat mensen hun afval stiekem in de bak van de buren gooien. Misschien moeten we toch de mogelijkheid bieden om extra restafval aan te bieden. Iedereen vindt het milieu belangrijk, maar als je er wat voor moet doen valt het toch tegen.’
De grote stad: ouderwetse vuilniszakken
In Den Haag geen rijen kliko’s. Daar is in veel wijken ook geen ruimte voor. ‘Hier staan de vuilniszakken aan de straat voor de vuilniswagen. Heel ouderwets eigenlijk,’ vertelt raadslid Janneke Holman. ‘Er is wel afvalscheiding; je kunt glas, oud papier en PMD wegbrengen naar containers in de wijk. In sommige wijken wordt ook GFT-afval opgehaald, maar dat ligt echt aan hoeveel plek mensen hebben om afval te scheiden.’
Inwoners van Den Haag betalen een afvalstoffenheffing die varieert van € 227 (eenpersoonshuishouden) tot € 279 voor een huishouden met 3 of meer personen. ‘De verschillen zijn groot in Den Haag. Je hebt hier de negentiende eeuwse wijken die niet gebouwd zijn op ondergrondse containers en vuilniswagens met grijparmen. Maar we hebben ook een grote Vinex-wijk. Grootste ergernis is de illegale dumping bij afvalcontainers in de wijk. Ook de afvalzakken zorgen dat het snel rommelig wordt. Meeuwen pikken de zakken open en zorgen voor een puinhoop.’
Holman: Diftar legt de rekening bij mensen met vier kinderen en twee banen
Den Haag werkt veel met nascheiding, dus door de afvalverwerker. Holman vindt dat ook moet worden ingezet op bronscheiding. ‘Zo creëer je bewustwording bij inwoners. Maar dan moet het wel makkelijk gemaakt worden. Wij hameren er op dat duidelijk moet zijn waar inwoners hun afval kunnen scheiden. Soms moet je langs allerlei plekken om van je afval af te komen. Dat is niet handig. De containers moeten ook goed op tijd worden geleegd zodat er geen zooi ontstaat.’ Holman voelt niet voor een diftar-systeem. ‘Bij diftar gaat het voordeel naar mensen met hoge inkomens die bezig zijn met duurzaamheid. De rekening gaat naar de mensen met vier kinderen en twee banen.’
Diftar als middel in de strijd tegen restafval
Enschede werkt wel met diftar; de afvalstoffenheffing is € 202 per huishouding. Het legen van een grote restafvalcontainer kost € 7. Wie in een flat woont, kan afval naar een ondergrondse container brengen, voor 76 cent per zak van 30 liter. ‘Als je goed afval scheidt ben je goedkoper uit,’ legt fractievoorzitter Yara Hümmels uit.
Enschede zit met 144 kilo restafval per inwoner per jaar ruim onder het landelijk gemiddelde van 180 kilo, maar de ambitie gaat verder. ‘We willen naar 50 kilo restafval in 2030. We komen van 210 kilo, dus we hebben al een behoorlijke slag gemaakt. Over het algemeen werkt het goed, alleen bij hoogbouw ontstonden problemen. Daar werken we met ondergrondse containers; je betaalt per keer dat je afval stort en dat was aanvankelijk een hoger bedrag. Niet handig, want juist in een flat heb je geen ruimte om afval op te sparen. Nu kun je per keer minder afval storten, tegen een lager bedrag. Zo zijn we steeds aan het bijschaven. Uiteindelijk willen we omgekeerd inzamelen; iedereen brengt dan zijn restafval naar een container in de wijk. Zelf met je afval sjouwen maakt je bewust van de hoeveelheid. Natuurlijk moet je rekening houden met mensen die bijvoorbeeld slecht ter been zijn of incontinentiemateriaal gebruiken. Maar we mogen als consument ook wel wat dwingender zijn richting verpakkingsindustrie.’
Hümmels: Enschede zit al verder onder het gemiddelde, maar we willen nog minder restafvall
Om aandacht te vragen voor het probleem van zwerfafval en dumping bij ondergrondse containers stak de PvdA Enschede de handen uit de mouwen tijdens een opruimactie bij een van de hotspots. ‘Er zijn plekken in de stad waar het steeds misgaat. Een deel van de wijkbewoners doet goed zijn best en probeert het zelfs op te ruimen. Die mensen willen we ondersteunen en we willen laten zien dat het begint bij je eigen gedrag; de wijk netjes houden en geen troep op straat dumpen. We hebben de boodschap ook doorgegeven aan de wijkwethouder; dit leeft in jouw wijk. Hij kan het weer oppakken met de woningcorporatie, buurtbewoners en de afvalinzamelaar om een oplossing te zoeken.’
Afbeelding: David Rozing | Hollandse Hoogte