Sinds jaar en dag bestaat er het Europees Sociaal Fonds (ESF). Lidstaten ontvangen uit dit fonds onder meer geld om kansarme groepen te helpen met de zoektocht naar een baan. Zo ook Nederland. Met de ESF-subsidie worden onder meer jobcoaches in het praktijkonderwijs, en omscholingsprogramma’s voor vluchtelingen en ouderen gefinancierd. Een belangrijke subsidiebron dus, waar alleen al in het praktijkonderwijs jaarlijks meer dan honderd jobcoaches van worden betaald.
De verstrekking van de subsidie loopt via het ministerie van Sociale Zaken. En die kwam bij monde van staatssecretaris Tamara van Ark (VVD) onlangs met een vervelende mededeling. ‘De ESF-subsidies worden voor een langere periode toegekend,’ legt Europarlementariër Agnes Jongerius uit. ‘Uit angst voor onderbesteding van het budget hebben ze zulke grote bedragen beschikbaar gesteld dat de hele subsidiepot in twee rondes op was. Dit terwijl er nog een derde ronde moet komen.’
Jongerius: 65.000 leerlingen zullen door het wegvallen van de subsidie lastiger een baan vinden
‘In plaats van dat Van Ark zegt “er worden nuttige dingen gedaan van dat geld, ik zoek naar andere financieringsmogelijkheden”, meldt ze “jammer, maar op=op”,’ constateert Jongerius. Totdat de nieuwe subsidieperiode in 2021 ingaat, kunnen instellingen en organisaties geen gebruik maken van de ESF-subsidies. ‘Dat kan natuurlijk niet. Zeker, omdat praktijkscholen niet drie jaar zonder het ESF-geld kunnen en jobcoaches zullen moeten ontslaan. Zij zijn echt essentieel in de ontwikkeling van leerlingen. Simpel gesteld: als die wegvallen, wordt het voor zo’n 65.000 leerlingen per jaar veel lastiger om een baan te vinden.’
Geen grote mond
‘Het gaat om een uiterst kwetsbare groep leerlingen die vaak niet zichtbaar is en zelf niet heel mondig is,’ zegt Jongerius. Daarom besloot de Europarlementariër samen met Tweede Kamerlid Gijs van Dijk in het verweer te komen. ‘Hij heeft het aan de orde gesteld bij Van Ark. Het is niet dat er met deze economie geen geld is. Door de lage werkloosheid zitten er minder mensen in de WW en houdt Sociale Zaken dus geld over. Door wat te schuiven kan dat gat gemakkelijk worden gevuld.’
Maar aangezien de staatssecretaris niet van plan is dat te doen, werd de kwestie ook lokaal en provinciaal uitgezet. Met succes: inmiddels zijn er in bijna dertig gemeenten raadsvragen gesteld. In Bergen op Zoom bestookte fractievoorzitter Joey van Aken het college van B&W bijvoorbeeld met acht vragen. ‘We hebben het regionaal opgepakt. Niet alleen hier, maar ook in Roosendaal, Goes en Steenbergen hebben we het college gevraagd hoe het precies zit.’
Van Aken: In Bergen op Zoom lijkt de boel op orde
‘Nou, de wethouder geeft aan dat er op dit moment inderdaad geen subsidiegeld beschikbaar is, maar dat dat voor de jobcoaches geen gevolgen heeft,’ zegt Van Aken. Volgens het college heeft in de Brabantse Wal regio slechts één school gebruik gemaakt van de subsidie. ‘En ook die school bekostigt de jobcoaches uit structurele middelen van de gemeente. Het ESF-geld wordt hier alleen gebruikt voor incidentele extra’s. Dus het positieve is dat het in Bergen op Zoom goed geregeld lijkt. Maar of dat ook in de rest van Nederland zo is, waag ik te betwijfelen.’
Niets aan de hand?
Het Edese steunfractielid Karin Bijl kreeg een soortgelijk antwoord. ‘Het college maakt zich eigenlijk maar weinig zorgen.’ Hoewel er in de arbeidsmarktregio FoodValley (waar Ede onder valt, red.) tussen 2014 en 2018 bijna 9 ton ESF-subsidie naar praktijk- en voortgezet speciale scholen ging, heeft de stopzetting ‘geen invloed op de begeleiding van jongeren naar werk.’ Met andere woorden: het geld uit het ESF werd op een andere manier besteed.
‘Als PvdA-fractie zijn we heel erg betrokken bij deze jongeren,’ zegt Bijl. ‘Ze komen zonder startkwalificatie van school, maar wonen nog thuis of hebben een paar uur per week een bijbaan. Daardoor hebben ze geen recht op een uitkering en zijn ze vaak onzichtbaar voor de gemeente. Maar de achterliggende problematiek is helaas wel groot.’ Hoe groot de groep kwetsbare jongeren precies is, weet ze daardoor niet precies. ‘Door door te vragen proberen we daar nu achter te komen. Welke afspraken zijn er bijvoorbeeld met de scholen gemaakt over de begeleiding van jongeren naar werk? En in hoeverre raken de leerlingen uit beeld, zodra ze van school af zijn?’
Bijl: Het wegvallen van de ESF-subsidie heeft hoe dan ook gevolgen
‘Het is positief dat de begeleiding naar werk niet onder druk staat, maar als een belangrijke geldstroom stopt, heeft dat natuurlijk gevolgen,’ zegt Bijl. Uit de antwoorden van het college wordt de Edese alleen niet veel wijzer. ‘We gaan er zeker mee door. Ik denk ook dat we moeten gaan praten met de schoolbesturen. Uiteindelijk weten zij het beste wat de gevolgen zijn.’
Scholen minder geld, leerlingen de dupe
Nog niet alle antwoorden zijn binnen, maar Bergen op Zoom en Ede staan niet op zichzelf. Ook in gemeentes als Veere en Middelburg lijken de verantwoordelijk wethouders zich niet al te druk te maken. Ja, er is kennis genomen van de stopzetting van de ESF-gelden en ja de praktijkscholen zijn voor een gedeelte afhankelijk van die subsidie, maar dat betekent niet dat er banen op de tocht staan. Het is een beeld waar Nicole Teeuwen, voorzitter van de sectorraad praktijkonderwijs en oud-wethouder van Houten, zich niet in herkent. ‘Als je bedenkt dat er per school zo’n 1 fte afhankelijk is van de ESF-subsidie, staan er landelijk zo’n 175 fte's op de tocht.’
Uiteindelijk zijn het de leerlingen die de rekening betalen. Dat gaat verder dan de jobcoaches alleen, legt Teeuwen uit. ‘Geen ESF-geld betekent snijden. Niet alleen in het personeel, maar ook in bijvoorbeeld de branche certificaten. Praktijkschoolleerlingen krijgen geen diploma, maar veel scholen geven branche certificaten af. Daarmee kunnen de leerlingen aan potentiële werkgevers laten zien dat ze vakbekwaam zijn. Dat wordt niet vanuit de overheid gefinancierd, dus bekostigen veel scholen dat met ESF-geld. Valt dat weg, dan ontneem je veel leerlingen het enige tastbare bewijs van bekwaamheid dat ze in hun leven zullen hebben. Voor veel leerlingen is het praktijkonderwijs namelijk het eindstation van hun opleiding.’
Teeuwen: Uiteindelijk zijn het de leerlingen die de rekening betalen
Dat gemeentebesturen de urgentie niet zien, vindt ook Jongerius vreemd. ‘Sommige wethouders beschouwen het echt als een probleem van de scholen. De schoolbesturen zijn verantwoordelijk en moeten jongeren naar werk begeleiden. Maar als dat niet gebeurt, omdat er bij de scholen geen tijd en geen geld voor begeleiding is, wordt het vanzelf een ding van de gemeente. Jongeren die na hun opleiding geen baan vinden, kloppen toch echt aan bij het gemeenteloket.’
Jouw wethouder ook het vuur aan de schenen leggen? Download onderstaand de voorbeeldvragen van Agnes Jongerius en Gijs van Dijk. En weten hoe je als raadslid kwetsbare jongeren in jouw gemeente kan helpen? Nicole Teeuwen geeft tijdens de raadsledenvakschool van zaterdag 13 oktober een workshop.
Bijschrift afbeelding: Leerlingen praktijkschool doen ervaring op bij Schiphol
Afbeelding: Marcel van den Bergh | Hollandse Hoogte
