Hitte, droogte en zeeën van vrije tijd. Voor veel gezinnen in de omgeving van de Utrechtse Heuvelrug is het tijdens de zomervakantie niet lang twijfelen. Picknickmand vol, zwemspullen in de tas en de natuur in. Midden in de bossen ligt daar het Henschotermeer, al decennialang een plek waar jong en oud verkoeling zoekt in de zomer (en gaat schaatsen in de winter).
Binnenkort is het uit met de pret. Er staat al een hek en elk moment kunnen de toegangsprijzen worden ingevoerd. Daarmee komt er een einde aan de publieke functie van het meer. ‘Het Henschotermeer is onderdeel van een landgoed,’ legt de Woudenbergse fractievoorzitter van PvdA-GroenLinks Moniek van de Graaf uit. ‘Dat landgoed is van een patriciërsfamilie, dus het was altijd al in privébezit. Maar doordat de provincie en elf gemeenten het Henschotermeer en de omliggende natuur huurden en een recreatieschap in het leven hadden geroepen, was het wel vrij toegankelijk.’
Van de Graaf: Er is een tekort, maar dat is niet heel groot
Niet alleen de directe omgeving wist het Henschotermeer te vinden. ‘Jaarlijks komen er zo’n 400.000 bezoekers op af,’ zegt Van de Graaf. ‘Het is voor veel gezinnen die het niet al te breed hebben, echt het ideale dagje uit.’ Maar ja, er was wel een tekort. ‘€135.000 op jaarbasis. Niet een enorm bedrag als je bedenkt dat elf gemeenten en de provincie via een verdeelsleutel meebetalen.’
Toch besloten de verschillende overheden de stekker uit het recreatieschap te trekken. Het Henschotermeer moest de markt op. Er werden nog wel een paar afspraken met de eigenaren van het landgoed gemaakt. ‘Het moest gratis blijven en ook een hek was uit den boze,’ zegt Van de Graaf. ‘Alleen niets was bindend.’
Alleen rendabel met toegangsprijs
De nieuwe exploitant heeft volop gebruik gemaakt van die lacune. Zonder toegangsprijzen zou er volgens hem namelijk geen winst kunnen worden gemaakt en zonder hekken kunnen mensen zonder te betalen zwemmen. Tot grote frustratie van Van de Graaf legde haar college zich daar meteen bij neer. ‘Als kleine oppositiepartij stonden we in de raad buitenspel, maar daarbuiten niet.’
Van de Graaf besloot het er niet bij te laten en zocht contact met inwoners, en gelijkgezinden in de provincie en buurgemeenten. ‘Het leeft. Binnen de kortste keren werd onze petitie Vrije plens in het Hens achtduizend keer ondertekend en filmpjes op Facebook werden tienduizenden keren bekeken.’
Van de Graaf: Het leeft echt hier in de gemeente
Politiek koos Van de Graaf eveneens voor de vlucht naar voren. ‘We zijn in eerste instantie vooral met de SP in de Utrechtse Heuvelrug en de Statenfracties van de PvdA en SP opgetrokken. Ook GroenLinks en de PvdA kregen we in veel gemeenten mee.’ De colleges van B&W en Gedeputeerde Staten werden bestookt met vragen, moties en voorstellen. Alles om te voorkomen dat er betaald moet gaan worden voor het Henschotermeer. ‘Helaas heeft dat tot nu toe weinig zin gehad. Maar ik zeg altijd: “Beter ten halve gekeerd…”’
College van Gedeputeerde Staten ligt dwars
Aan Statenlid Osman Suna heeft het in ieder geval niet gelegen. ‘Toen de plannen van de nieuwe exploitant in november bekend werden, hebben we meteen vragen gesteld. Hoe kan dit nou? Als Provinciale Staten willen we de recreatiegebieden betaalbaar houden voor iedereen, dan moet je geen geld vragen voor één van de populairste gelegenheden in je provincie.’
De verantwoordelijke gedeputeerde gaf echter geen krimp. ‘We hebben nog geprobeerd om het hek tegen te houden en voorgesteld om samen met de gemeenten de komende twee jaar €200.000 vrij te maken, zodat de nieuwe exploitant de tijd kreeg om naar alternatieve inkomstenbronnen te kijken, maar ook dat zat er niet in,’ zegt Suna.
Suna: We hebben van alles geprobeerd, maar het college wil er niks van weten
En dus dreigt het Henschotermeer betaald te worden. ‘Met kinderen en een frietje tussendoor zit je zo op € 20. Dat valt voor veel mensen niet meer op te brengen. En dan zegt de gedeputeerde: “Ja, maar de Maarsseveenseplassen zijn ook betaald.” Alsof het dan wel een goed idee is. Bovendien kan je daar wel gratis parkeren, bij het Henschotermeer moet je zelfs daarvoor betalen.’
Utrecht kent een college van VVD, CDA, D66 en GroenLinks. ‘Van de rechtse partijen zag ik het wel aankomen. Maar dat GroenLinks hier als kleinste partij van de coalitie in meegaat, vind ik teleurstellend,’ zegt Suna. ‘Niet alleen pak je de mensen met de kleinste portemonnee, ook de natuur wordt aangetast. Er zijn al bomen gekapt en door het hek kunnen dieren niet meer bij het meer.’
Doekje voor het bloeden of echt alternatief
Natuurlijk kan je proberen om de lagere inkomens te compenseren, zegt Van de Graaf. In de stad Utrecht heb je bijvoorbeeld de U-pas. ‘We hebben de exploitant nu gevraagd om een speciaal tarief voor de minst draagkrachtige mensen. Dat doen we in verband met de privacywetgeving in samenwerking met de voedselbank in onze gemeente. Ideaal is het niet, eerder een doekje voor het bloeden.’
Het wel of niet vrij toegankelijk houden van het Henschotermeer staat volgens Van de Graaf dan ook voor meer. ‘Wat mij betreft is het echt een fundamentele kwestie: wat is publiek en wat niet? Het past in de trend dat we alles vermarkten. Geld is de drijfveer en de samenleving mag het betalen. Ik vraag me af of we dat wel allemaal willen.’ Gezien het succes van Vrije plens in het Hens denkt de Woudenbergse van niet. ‘We hebben laten zien dat er een alternatief is. Onze inwoners weten dat, nu maar hopen dat het kwartje ook bij de politiek verantwoordelijken valt.’
Bijschrift afbeelding: Het Henschotermeer is nu nog gratis toegankelijk, binnenkort niet meer
Afbeelding: John van Hamond | Hollandse Hoogte