Voorlopig geen publiek, toch ongeregeldheden: supportersgeweld neemt toe

Het is nu – noodgedwongen – weer stil in en om de voetbalstadions. Maar dit weekend ging het net als de weken daarvoor toch goed mis. Geweld, ongeregeldheden, vandalisme, spreekkoren en bedreigingen door voetbalsupporters: het is niet nieuw, maar het lijkt momenteel wel weer ernstiger te worden. De samenleving draait voor de schade op. Is dat wel terecht of zouden daders niet veel strenger moeten worden aangepakt dan nu? Welke rol moet de overheid nou precies spelen? En hoe kunnen we voorkomen dat het straks weer misgaat?

Clubs moeten strenger gaan optreden

Paul Depla

Burgemeester van Breda

Is het supportersgeweld in heel Nederland door corona toegenomen?

‘We zien over de hele linie dat er meer problemen zijn. De intensiteit is misschien verschillend per club, maar het is overal. Het is ook nooit helemaal weg geweest. Begin deze eeuw is er veel geïnvesteerd in de veiligheid van stadions, dat heeft veel betekend.

Maar de afgelopen anderhalf jaar is het weer sterker opgekomen. Dat heeft er onder andere mee te maken, dat het zicht op de groep door corona een tijd weg is geweest. Ook is de aandacht wellicht wat verslapt, waardoor er te laat werd gereageerd op incidenten. En we zien nu dat er binnen bepaalde supportersgroepen strijd is over wie er de baas is in het stadion.’

Moet je onderscheid maken in de problematiek?

‘Ja, de intimidatie richting de directie van Feyenoord is van een andere orde dan bijvoorbeeld spreekkoren. Je moet goede kennis hebben over die groepen en gericht maatregelen nemen. De norm is dat geweld niet normaal is en niet getolereerd mag worden. Geweld binnen het voetbal wordt nog te vaak goedgepraat. Als je voetballiefhebber bent, sta je op tegen geweld. Nu lijkt het vaak andersom te zijn: als je op staat tegen geweld, ben je tegen voetbal. Dat is de wereld op zijn kop.’

Je hebt een aantal voorstellen gedaan om de overlast aan te pakken. Sommige daarvan treffen alleen de daders, andere de club (puntenaftrek) of toeschouwers (vak sluiten). Waarom niet alléén maatregelen die de daders treffen?

Allereerst: de clubs zijn verantwoordelijk voor de veiligheid. Als blijkt dat dat niet op orde is doordat er rellen zijn, dan moet je als club daar dus meer in investeren. Als een kroeg zijn veiligheid niet op orde heeft, dan grijp je daar ook in op het bedrijf. Dat moet bij voetbal net zo. De UEFA doet dat ook: als er een supporter het veld op rent, dan wordt de KNVB er op aangesproken. Een tweede reden is dat je als club de consequenties moet ervaren als de veiligheid niet op orde is.’

Wat kunnen clubs meer doen dan nu om de veiligheid te verbeteren?

‘Bijvoorbeeld nadenken over de infrastructuur in stadions, maar ook harder optreden tegen daders. Bij NEC-Vitesse weigert de speaker het woord ‘Vitesse’ uit te spreken. Dat kan toch niet? Ook zie je bijvoorbeeld spandoeken met bedreigende teksten of afbeeldingen. Dat kun je als club niet tolereren.’

Heeft de overheid een zware financiële last te dragen door supportersgeweld?

‘Je levert natuurlijk politie- en recherchecapaciteit bij de inzet rondom wedstrijd en het uit- en opzoeken van daders. Voor één wedstrijd waar iets mis gaat kost dat gewoon drieduizend uur. Dat is capaciteit, die je niet meer kunt inzetten voor andere criminaliteit.’

De gemeenschap betaalt dus voor een groot deel de rekening. Kan dat zo blijven of moet dat anders?

‘Clubs moeten bovenal strenger optreden, omdat dat het meeste oplevert. Als het telkens in een bepaald vak mis gaat, dan moet dat vak maar een paar wedstrijden dicht. En tja, daar worden bezoekers die niks misdaan hebben ook de dupe van. Dat is dan niet anders.’

Is dat niet een beetje gek?

‘Nee. Als er rellen zijn in een kroeg, gaat die ook dicht. Daar raak je soms ook de vaste bezoekers die niet mee hebben gedaan aan het geweld. Daarnaast moet je weten dat het kwaadwillende individu soms bewust schuil gaat in de groep. Dan kun je niet anders dan de groep straffen.’

De gemeente is eigenaar van het stadion van NAC: doen jullie nog iets met dat gegeven?

‘Nee, de publiek- en privaatrechtelijke positie moet je scherp scheiden. Wel kijken we scherper naar vergunningen en het opleggen van lasten onder dwangsom. Op die manier kun je de daders en clubs, die eventueel te weinig doen, gerichter en harder aanpakken.’

De coronacrisis is geen excuus voor excessief geweld

Ahmed Marcouch

Burgemeester van Arnhem

Heeft de gemeente Arnhem in de loop der jaren veel kosten gehad aan veiligheids- en andere maatregelen rondom voetbalwedstrijden?

‘Elke voetbalwedstrijd kost capaciteit. Er is feitelijk geen wedstrijd, die zonder politie en de inzet van handhavers, gemeentelijke adviseurs en soms ook die van de supportersvereniging wordt gespeeld.’

Is dat eigenlijk niet gek, dat de gemeente daar voor opdraait?

‘Op zich niet: we zijn sowieso betrokken, omdat we vergunningen verlenen. Daar hoort ook verantwoordelijkheid bij. Dat geldt ook voor andere evenementen bijvoorbeeld, maar de geweldsexplosie tegen de politie gebeurt typisch bij voetbal.’

Zag je een toename van geweld toen de stadions weer vol zaten?

‘Vitesse zien we bij veel maatschappelijke activiteiten in Arnhem. Dat is gewoon leuk. Tegelijkertijd zie je ook steeds meer gewelddadigheden. Het lijkt alsof er een generatie is opgestaan, die het geweld opzoekt.’

Hoe verklaar je dat?

‘Hoe dat komt is nog niet helemaal duidelijk. Er heerst in de maatschappij een breed anti-overheidssentiment. De coronacrisis speelt bij van alles een rol. Maar het gaat vaak echt om excessief geweld: dat gaan we dus echt niet vergoelijken met dat ze het zo moeilijk hebben gehad met corona.’

Paul Depla noemde een aantal voorstellen om de overlast aan te pakken: ben je het met al die voorstellen eens?

‘Paul en ik werken op dit gebied goed samen en zitten allebei in de landelijke regiegroep die dit soort problemen oppakt. Om te beginnen moeten we dit soort vandalen geen voetbalsupporters noemen en moeten we ze uit het stadion weren. Daarom geen stadionverbod bij geweld voor een paar maanden of een seizoen, maar veel langer, desnoods levenslang. Dat geldt wat mij betreft niet alleen voor geweldpleging, maar ook voor racistische, antisemitische en homofobe uitingen. Clubs kunnen daar veel steviger in gaan staan dan ze nu al doen.’

Wat kunnen de clubs dan nog meer doen?

Uiteindelijk zijn het vaak dezelfde personen die ook geweld plegen: verbaal en fysiek geweld komen van dezelfde groepen. Ik vind dat clubs daar meer verantwoordelijkheid in moeten nemen voor de veiligheid van het stadion. Neem een voorbeeld aan de discotheekhouder. Die weert groepen die er niet horen al aan de deur. Ze komen er niet in. Natuurlijk moet een persoonsgerichte aanpak wel de basis blijven en moet je niet iedereen over één kam scheren, dus makkelijk is het zeker niet. Maar clubs kunnen wel meer doen. Ze krijgen nu bijvoorbeeld de boetes: ik vind dat ze die moeten doorberekenen aan de dader.’

Dat klinkt terecht, maar bij andere voorstellen lijden de goeden onder de kwaden. Met punten in mindering brengen of het sluiten van vakken tref je bijvoorbeeld ook mensen, die er niks mee te maken hebben.

‘Dat kan zo zijn, maar als je er onverhoopt toch bij bent, dan moet je wegwezen en horen wij het hele vak te sluiten. En ja, mensen, die geen kwaad in de zin hebben, kunnen dus ook de dupe worden van het gedrag van anderen.’

Moet je niet alles doen om dat te voorkomen?

‘Vergeet niet: gewone supporters zijn nú al de dupe van al die verstoringen. Die willen met hun kinderen naar voetbal. Daarom moet er nu gewoon hard worden ingegrepen om de boel te normaliseren. We werken samen met de clubs, de supportersverenigingen en in Arnhem zelfs ook wel met de harde kern, maar als er geen zichtbare verbetering komt, zijn er wat mij betreft aanvullende maatregelen nodig.’

In de jaren tachtig ontspoorde het hier

Dirk Visser

Raadslid in Leeuwarden

Bij jullie in de buurt zitten Cambuur en Heerenveen. Die clubs worden door de meeste mensen niet direct geassocieerd met supportersgeweld. Is dat terecht?

‘Dat is wel terecht ja. Ik kom zelf al vanaf 1975 bij Cambuur. In de jaren tachtig ontspoorde het hier en dat ging door tot een jaar of twaalf geleden. Vanuit de club is er toen een rigoureuze opruiming gehouden door relschoppers een levenslang stadionverbod te geven. Dat ging lang goed, tot ze zich rond het stadion gingen roeren. Daarop volgden gebiedsverboden. Dat hielp.’

Was dat alles?

‘Nee. Er hangen ook camera’s, dus als je iets doet is dat meteen bekend. Dat is in samenspraak met de KNVB gebeurd. Bij andere clubs in het noorden zoals bij FC Groningen is er ook niet veel aan de hand. Het valt echt op, dat het in het zuiden van het land nu vaak mis gaat.’

Daar hebben ze toch ook camera’s en stadionverboden en dergelijke?

‘Ik neem aan van wel, maar ik ken hun veiligheidsbeleid niet. Dus ik durf niet te zeggen waar het verschil ‘m in zit.’

Welke rol speelt de gemeente bij het betaald voetbal bij jullie?

‘Niet zo’n heel grote rol. Een jaar of vijftien geleden was er nadrukkelijk politie aanwezig in het stadion, maar dat is eigenlijk nauwelijks meer zo.’

Dus de negatieve trend, die we in het nieuws zagen voor de nieuwe maatregelen, geldt helemaal niet voor jullie?

‘Nee, absoluut niet. Nou ja, er is laatst een keer een boete uitgedeeld voor het gooien van plastic bierglazen. Maar dat was meteen wel het enige incident in de laatste jaren.’*

Welke tips zou je die clubs elders in het land mee willen geven?

‘Wees heel streng. De clubs weten vaak met wie ze te maken hebben. Ze maken niet alleen bij de club rotzooi, maar ook elders. Bij vechtpartijen meteen een levenslang stadionverbod. Als je het veld opstapt, al is het maar voor een weddenschap, dan ook een stadionverbod voor vijf jaar. Als je een fanatieke supporter bent, wil je die wedstrijden blijven zien, dus dan denk je wel drie keer na voordat je iets doet.’

Is de nieuwe generatie relschopper wel echt voetbalfan dan?

‘Dat vraag ik me oprecht af. Buiten het voetbal bij demonstraties zie je steeds vaker mensen die puur komen om te rellen. Bij NEC laatst zag je ook dat soort mensen.’

Wat kun je daar als gemeente tegen doen, want een stadionverbod vinden zij niet zo erg wellicht?

‘Relschoppers oppakken en hard straffen. Dat is aan de politie en de rechter. Als je clubs laat opdraaien voor de kosten, wordt het onbetaalbaar. En gemeenten zouden misschien vaker moeten proberen om de schade op de daders te verhalen. Maar het blijft lastig natuurlijk.’

Afbeelding: Paul Rapp | ANP

Afgelopen vrijdag maakte de KNVB bekend extra maatregelen te nemen. Deze gaan volgens de NOS echter minder ver dan de burgemeesters willen.

* Dit weekend verstoorden relschoppers verschillende wedstrijden in het betaald voetbal. Een van de steden waar het mis ging, was Leeuwarden.