Het is op papier de uitgelezen kans om je als partij te profileren: de laatste begrotingsbehandeling voor de gemeenteraadsverkiezingen in maart. Waar de coalitie en wethouders veelal de spotlight pakken om te laten zien wat ze in de afgelopen jaren hebben bereikt, kan de oppositie eveneens laten zien waar ze voor staat. Maar lukt dat ook?
Maar ja dan moet er natuurlijk wel een coalitie en oppositie zijn. In Smallingerland ligt dat net een tikkeltje anders, legt fractievoorzitter Anton Pieters uit. ‘Onze wethouders zullen minder de neiging hebben om zich te profileren, omdat we een zakencollege hebben. De wethouders zijn dus niet verbonden aan partijen. Daardoor hebben we ook geen coalitie of oppositie. Het profileren moet echt van de partijen zelf komen.’
En dat is nog lastig zat, want Smallingerland staat er financieel niet goed voor, meldt Pieters. ‘Daarom wachten we met smacht op de septembercirculaire. Het is de vraag hoe de herverdeling van het gemeentefonds uitpakt. In eerste instantie pakte die voor ons behoorlijk negatief uit, maar de herziening lijkt positiever te zijn.’
Pieters: Het wordt nog een harde dobber om bezuinigingen in het sociaal domein en cultuur te voorkomen
‘We zullen er nog wel een harde dobber aan hebben om ervoor te zorgen dat er niet wordt gesneden in het sociaal domein of dat de cultuurvoorzieningen richting de rand van de afgrond worden geschoven,’ denkt Pieters. Op zich is hij positief gestemd. ‘Bij vorige bezuinigingsrondes zijn we er nog in geslaagd om het sociale karakter van de gemeente in stand te houden. Gelukkig, want wij staan pal voor de inwoners die afhankelijk zijn van de gemeente. Er valt veel te verdedigen.’
Investering in stenen
Maarten op de Weegh, aankomend fractievoorzitter in Doetinchem, moet lachen bij de vraag of het college van B&W zich tijdens de begrotingsbehandeling in de kijker wil spelen. Want hij zag het de afgelopen tijd al veel gebeuren: wethouders die paginagroot in de lokale krant staan om te vertellen wat ze hebben gedaan in deze collegeperiode. ‘Ik kan wel concluderen dat de campagne is begonnen, hahaha.’
In de afgelopen jaren heeft de coalitie van Doetinchem elkaar stevig vastgehouden, vooral in de beginfase, zegt Op de Weegh: ‘We liepen tegen een muur op. Tot er onenigheid was over de verplaatsing van een tankstation. Vanaf dat moment hebben wij als oppositie meer ruimte gekregen, ontstonden er breukjes en komt zelfs het dualisme soms een beetje terug. Dat is ook de reden dat wij ons niet als “de vijand” willen opstellen tijdens de begrotingbehandeling dit najaar.‘
Op de Weegh draaide deze raadsperiode mee in de fractie en wordt binnenkort benoemd als fractievoorzitter van de PvdA in Doetinchem. ‘Er is fors bezuinigd bij ons: op wegen, maar ook op de deelnamesubsidie voor jongeren en mensen met een beperking bij sportclubs, de bijzondere bijstand en andere zaken in het sociaal domein. Dat deed zeer.’
Nu komen er signalen binnen dat het geld weer tegen de plinten klotst, geeft Op de Weegh aan. ‘In plaats van dat dit college bezuinigingen terugdraait op het sociaal domein, willen ze investeren in stenen. We moesten als gemeente de hele tijd zuinig aandoen, en opeens geven ze alleen cadeautjes weg.’
En dat is toch wel frustrerend, vindt de kersverse Doetinchemse fractievoorzitter. ‘Als er een bezuinigingsopdracht ligt, kijkt het college ook naar de oppositie om mee te doen. Andersom gebeurt dat niet: ze zouden best kunnen inventariseren welke wensen er bij ons leven. Het lijkt nu alsof we de bittere pil samen moeten slikken, maar dat de zoete koek er alleen voor de coalitie is. En dan wordt ons verweten dat we hard oppositie voeren.’
Op de Weegh: Het zuur moeten we delen, het zoet is voor de coalitie
Op de Weegh ziet dat anders, en vindt zelf dat de PvdA een constructief-kritische houding richting het college aanneemt. ‘Als wij straks richting de begrotingen gaan, willen we op verschillende domeinen amendementen indienen. Om te laten zien hoe het anders kan, zonder dat het per se heel veel geld kost. Onze gemeente mist creativiteit. Maar ik noem onze amendementen pertinent geen tegenbegroting; ik wil constructief zijn en laten zien dat er sociale alternatieven zijn. Denk bij een vraagstuk als wonen bijvoorbeeld aan tiny houses, maar ook aan kindvriendelijke leefomgevingen. Amendementen indienen is trouwens niet gebruikelijk in Doetinchem. Als je als partij er drie indient, is het al veel. Terwijl het in andere gemeenten heel normaal is als er vijftig amendementen worden ingediend.’
De komende tijd wil de PvdA in Doetinchem zich verder inzetten voor onder meer een pilot rondom de basisbaan, het invoeren van een antispeculatiebeding voor woningen en het terugdraaien van bezuinigingen op de deelnamesubsidie en bijzondere bijstand. ‘We willen daarbij de jongerenwerker vast behouden. Die is ingezet tijdens coronatijd om overlast van jongeren op straat te verminderen. Dat is gelukt, dus daar willen we mee door. En ik wil graag kijken of we kunnen onderzoeken of we een binnenstaddistributiebedrijf kunnen krijgen, zodat grote vrachtwagens niet meer de stad in hoeven te gaan, en vanuit dat bedrijf groene voertuigen de ladingen kunnen verspreiden.’
Begroting als ‘hamerstuk’
In Kampen is het debat eigenlijk al achter de rug, vertelt fractievoorzitter Manfred Haveman: ‘Normaal is de begroting het grootste feest van het jaar, met allemaal moties. Dit jaar hebben we besloten om dit te doen bij de perspectiefnota in het voorjaar. Zo konden we in onze beschouwingen richting meegeven aan het college voor de begroting.’
‘Overdreven gezegd is de begroting nu een hamerstuk,’ gaat Haveman verder. ‘We liepen er namelijk tegenaan dat heel veel aanpassingen, die wij als raad wilden doorvoeren in de begroting, eigenlijk niet meer verwerkt konden worden. Dat is nu anders. Wij hadden een stuk of vijf moties, kritisch opbouwend.’
Haveman: De grote besluiten hebben we al dit voorjaar genomen
Een van die moties haalde het landelijke nieuws: het verbreken van de stedenband met de Hongaarse stad Pápa. ‘Daar ontstond gigantische ophef over,’ lacht Haveman. ‘We kregen zelfs mails van de Hongaarse ambassade die niet mals waren. Het was een idee van een van onze burgerraadsleden, die connecties heeft met Hongarije. De burgemeester van de stad is van dezelfde partij als president Victor Orban. Wij vonden het een krachtig signaal om af te geven dat het niet oké is hoe daar met LHBTI wordt omgegaan.’
Andere zaken waar de PvdA in Kampen aandacht voor vroeg, waren de bezuinigingen op cultuur, daklozen en gratis trouwen voor studenten. ‘In ons armoedebeleid staat dat er maandelijks momenten zijn om gratis te trouwen, maar één groep werd daarvoor buitengesloten: de studenten. Wij hebben hier een theologische universiteit, en veel studenten willen vroeg trouwen, maar die kunnen dat niet opbrengen. Deze motie is overgenomen.’
Haveman: ‘Soms voel je je wel een Don Quichot’
Haveman merkt dat de PvdA in Kampen een gunfactor heeft: ‘We tellen weer mee. En dat met maar twee zeteltjes van de 31. Natuurlijk bereik je meer in het college, want dan zit je vooraan. In de oppositie scoor je minder, maar kun je wel iets harder roepen en stelling nemen.’
Ondanks die gunfactor is het niet altijd even makkelijk om iets voor elkaar te krijgen: ‘Wij zijn een tamelijk goedkope gemeente en in de afgelopen tijd zijn de lokale tarieven omhoog gegaan, onder meer de onroerendzaakbelasting voor niet-woningen. Dat was een hot item. Nu hebben we een overschot van € 11 miljoen, en het eerste wat het college wil doen is die verhoging van de ozb terugdraaien. Wij denken dan: draai dan de bezuinigingen op cultuur terug of verruim de armoederegeling verruimen: nu mogen mensen tot maximaal 110% van de bijstandsnorm daarvan profiteren, wij willen dat ophogen naar 120%. Helaas krijgen we daar nu niet handen voor op elkaar, zelfs niet met een GroenLinkser als wethouder van financiën. Soms voel je je dan wel een Don Quichot.’
Bijschrift afbeelding: Installatie van het zakelijke college van Smallingerland
Afbeelding: Jilmer Postma | ANP