Nederland is in crisis. Van koopkracht tot gas, van stikstof tot onderwijs, van asielopvang tot zorg, de lijst is lang en lijkt alleen maar langer te worden. Op Prinsjesdag volgen normaal gesproken oplossingen. Maar of het kabinet het beest ook daadwerkelijk in de bek durft te kijken, is nog maar de vraag. Daarom geven Statenlid Annet Krijgsman, en wethouders Rob de Geest en Yusuf Celik ongevraagd advies.
Stikstofcrisis: Niet innovatie, maar in krimp veestapel ligt de oplossing
Annet Krijgsman
Annet KrijgsmanStatenlid en woordvoerder landbouw in Utrecht
Je bent woordvoerder landbouw. Is dat dossier sinds het ontploffen van de stikstofcrisis en de boerenacties heel erg veranderd?
‘Nee, eigenlijk niet. De stikstofcrisis is er natuurlijk al jaren en staat niet op zichzelf. We zitten ook middenin in een klimaat- en watercrisis. Het wordt steeds droger. Dat raakt het boerenbedrijf. Tegelijkertijd willen ze dat het land droog is in de winter, dus dat botst steeds meer. Het overschot aan mest en het gebruik van pesticiden zorgt er voor dat de waterkwaliteit achteruit gaat. En dat heeft weer gevolgen voor de biodiversiteit. Al met al is het een enorm grote portefeuille.’
Maar ondertussen bevinden we ons in een impasse.
‘In de zomer vond ik een krantartikel uit 1993 waarin de stikstof- en mestproblemen al beschreven stonden. Nieuw is het niet. Het verschil is wel dat er niet alleen moet worden ingegrepen, maar dat het ook echt gaat gebeuren.’
Ja?
‘Althans, dat hoop ik. Als ik ondanks alle druk minister Van der Wal haar poot hoor stijf houden, is dat hoopvol.’
Hopen is iets anders dan verwachten.
‘Tja. Haar collega wil wel weer de A27 verbreden. Dat strookt niet met de milieumaatregelen die aan de andere kant worden genomen.’
Wat moet het kabinet wel doen om de crisis aan te pakken?
‘Ze moeten vooral eenduidig en consequent zijn in hun beleid. Je kunt niet de landbouw aanpakken en tegelijkertijd Schiphol of andere vervuilers maar door laten groeien.’
Wat verwacht je dat het kabinet gaat doen?
‘Ik verwacht dat ze toch weer gaan toegeven. Het mantra dat we ons de stikstofcrisis wel uit innoveren, blijkt niet te kloppen. We moeten gewoon naar minder dieren. Want ook met innovatie houd je mest en moeten dieren eten. Voor dat veevoer worden bossen gekapt en dat is sowieso verkeerd. Toch denk ik dat het kabinet weer op innovatie gaat inzetten en de veestapel te weinig laat krimpen.’
Is dat wel in lijn met de uitspraken van de RvS en de Europese richtlijnen?
‘De rechter heeft al gezegd, dat er meer in natuur geïnvesteerd moet worden voor er weer ontwikkeld kan worden. Als je stikstof verhandelt of een boer uitkoopt, is de natuur natuurlijk nog niet hersteld.’
Hoe zorg je dan wel voor natuurherstel?
‘Niet uitkopen, maar inzetten op kleinere bedrijven en minder dieren. Zo georganiseerd, dat de boeren wel een gezonde boterham kunnen verdienen.’
Zolang het kabinet het laat afweten, zit zo’n nieuw verdienmodel er niet. Wat kun je vanuit de provincie betekenen?
‘We hebben het geld en de instrumenten nodig om te mogen ingrijpen. Maar in Utrecht hebben we al wel plattelandscoaches. Zij zitten onafhankelijk van de provincie aan tafel met boeren om te kijken hoe ze geholpen kunnen worden om duurzame stappen te zetten. Bijvoorbeeld hoe ze over kunnen gaan naar kringlooplandbouw.
Ook werken we in Utrecht aan de lokale voedselagenda. We proberen zoveel mogelijk producten die door boeren in de omgeving worden geproduceerd te koppelen aan lokale afnemers, zoals ziekenhuizen.’
Dat klinkt allemaal heel aardig.
‘We willen het samen doen. Als het moet, zijn we strenger: een stal uitbreiden? Dat kan gewoon niet meer. En het grondwaterpeil moet soms verhoogd worden om Natura 2000-gebieden te beschermen. Dat heeft ook gevolgen voor de boeren. Die moeten dan toch anders gaan werken.’
Energiecrisis: Veel te lang getreuzeld
Rob de Geest
Rob de Geest Wethouder werk & inkomen in Deventer
Er komt een koopkrachtreparatie, maar pas vanaf januari. Is dat op tijd?
‘Ik vrees van niet. We krijgen nu al veel signalen van mensen die het niet redden. Sommigen zingen het nog wel uit tot het nieuwe jaar, maar niet iedereen. Veel mensen hebben nauwelijks of geen marges meer. Veel van de ellende zien we nog niet direct, maar achter de voordeuren sluimert wel het nodige. Ik maak me echt grote zorgen.’
Het kabinet inmiddels ook. Wat vind je van het plan voor een schuldenfonds?
‘Ik zit daar nog wat dubbel in, merk ik. Het komt laat en de vraag is wel of dit de juiste maatregel is. Daarom ben ik benieuwd naar de details van zo'n regeling. Natuurlijk hoop ik dat het helpt, maar als mensen al in de schulden zijn gekomen is het te laat. Daarom is het goed dat er nu eindelijk over een tariefplafond wordt gepraat. Dat helpt om te forse prijsstijgingen tegen te gaan en lijkt me op voorhand een noodzakelijke maatregel.’
Wat merk je in Deventer al van de crisis?
‘In Deventer zitten we nu in de stilte voor de storm, maar we willen niet wachten tot het mis gaat. De € 1300 ondersteuning voor de energierekening heeft mensen wel wat lucht geboden. Tegelijkertijd maak ik me grote zorgen over wat er achter de voordeuren gebeurt.’
Wat moet het kabinet wat jou betreft doen?
‘Ik snap dat het Rijk voorzichtig is met stimuleringspakketten. Je wil niet de inflatie nog verder opstuwen. Maar de stijging van de energieprijzen moeten echt worden afgetopt om excessen in te perken.’
Helder. Heb je er vertrouwen in dat ze dat ook gaan doen?
‘Er is nu eindelijk beweging. Maar laten we wel wezen: eind vorig jaar waren de tarieven al flink aan het stijgen, sindsdien wordt er gepráát over ingrijpen. De tijd is op. Er was eigenlijk gisteren al een noodplan nodig. De situatie vraagt om een actieve overheid die ingrijpt. Veel landen om ons heen hanteren sociale tarieven, zoals je ook minimapolissen hebt voor mensen met lage inkomens om toch verzekerd te kunnen worden.’
Wat doen jullie in Deventer al?
‘We zijn dus meteen aan de slag gegaan om die energietoeslag snel uit te keren aan zoveel mogelijk mensen, die er recht op hebben. Daarnaast hebben we een extra eigen overbruggingsregeling toegevoegd, zodat ook mensen, die net buiten de boot dreigden te vallen, geholpen worden.
Ook bieden we via de bijzondere bijstand ondersteuning aan mensen met een inkomen tot 120% van het sociaal minimum en in de schuldhulpverlening, wanneer zij geconfronteerd worden met een hoger termijnbedrag.’
Alles gericht op het betalen van de rekening dus.
‘Niet alleen. We helpen mensen ook om hun woning beter te isoleren.’
Is daar wel geld voor dan?
‘Er is vier ton beschikbaar gesteld voor onze lokale regeling. Maar onze mogelijkheden zijn inderdaad beperkt: inkomensondersteuning is toch vooral landelijk beleid. We zitten om tafel met woningcorporaties over verduurzaming, maar dat is natuurlijk ook voor de langere termijn.’
Hoe communiceren jullie over de mogelijkheden richting inwoners?
‘We werken samen met de voedselbank, woningcorporaties, cliëntenraad en tal van andere organisaties die signalen door kunnen geven. Net als huisartsen en werkgevers dat kunnen, als ze zien dat patiënten of werknemers in de problemen komen. En natuurlijk roepen we inwoners op zich te melden als ze het niet meer redden. Dat blijven we ook nadrukkelijk doen de komende tijd.’
Verleiden alleen is niet genoeg
Yusuf Celik
Yusuf CelikWethouder wijken, wonen en integratie in Tilburg
Een paar weken nadat het kabinet liet weten dat er geen mensen meer buiten zouden slapen in Ter Apel, sliepen er weer mensen buiten. Is het dan écht niet oplosbaar?
‘Het is zeker oplosbaar, maar er moet gewoon meer regie komen om te zorgen dat iedereen een stapje extra zet. Het jojobeleid van de afgelopen jaren draagt niet bij. Als gemeente nemen wij onze verantwoordelijkheid. We hebben een tussenvoorziening en opvang, en helpen ook Oekraïners aan een dak boven hun hoofd. Daar lopen we niet voor weg.’
Pakt Tilburg ook een rol bij het oplossen van de problemen in Ter Apel?
‘Onze burgemeester heeft als portefeuillehouder binnen de VNG aan tafel gezeten. Daar is over korte en lange termijn oplossingen gesproken. In Tilburg openen we regelmatig opvanglocaties, waar mensen terecht kunnen. Binnenkort komt er ook weer een bij.’
Een structurele oplossing blijft uit. Waar ligt dat aan?
‘Het kabinet zoekt de oplossing in de verleiding van het verdienmodel in plaats van doortastend optreden. Het is allemaal heel liberaal. Het kabinet trekt nu de beurs en regelt hotels en campings voor opvangplekken. Voor die bedrijven heel aantrekkelijk, want zij kunnen zo het laagseizoen overbruggen. Maar een structurele oplossing is het natuurlijk niet.’
Wat is dat wel?
‘We hebben toekomstgerichte voorzieningen nodig. Het gaat om goede huisvesting gekoppeld aan voorzieningen en beheer. Daarbij heb je allerlei aandachtsgroepen, zoals de "Weer thuis"-doelgroep, spoedzoekers en studenten die schreeuwen om huisvesting. Gemengde woonvormen kunnen de druk tijdelijk opvangen. Dat is goed voor de integratie en een goede start in Tilburg.’
Denk je dat het kabinet serieus werk gaat maken van een structurele oplossing?
‘Ze hebben geld ter beschikking gesteld. Als gemeente willen wij ook graag gebruik maken van het aanbod om daar iets mee te doen. Op zich ben ik daar wel tevreden over.’
Maar intussen slapen er dus nú nog steeds mensen buiten bij Ter Apel?
‘Ja, en dat is ook heel schrijnend. Asielzoekers willen graag zekerheid over hun procedure: ze willen gewoon weten wanneer ze aan de beurt zijn. We hebben het veel te ingewikkeld gemaakt. Je zou de mensen die daar arriveren bij wijze van spreken een bonnetje willen geven, zodat ze weten wanneer ze aan de beurt zijn.’
Hoe voorkomen we dat er in de toekomst nog mensen buiten moeten slapen?
‘Ik vrees dat dat lastig wordt. Je hebt een tweede of zelfs een derde Ter Apel nog. Dat vraagt capaciteit en een geschikte locatie. Hier in Tilburg hebben we dat bijvoorbeeld niet. En zelfs als je een tweede aanmeldcentrum hebt, blijft de doorstroming naar nood- en structurele opvang natuurlijk lastig. Het capaciteitsgebrek is niet ineens verdwenen.’
Bijschrift afbeelding: Met dit kabinet worden de rijen voor de voedselbank alleen maar langer
Afbeelding: Hans van Rhoon | ANP