De crisis bij het aanmeldcentrum voor asielzoekers in Ter Apel lijkt met de dag erger te worden. Mannen, vrouwen en kinderen moeten buiten moeten slapen, omdat de rest van Nederland de ogen sluit voor een ramp, die zich in Oost-Groningen voltrekt. Wat doet dat met de gemeenschap? We vroegen het aan partijgenoten in Westerwolde, de gemeente waar Ter Apel in ligt.
Het draagvlak kalft steeds verder af
Richart Joling
Richart JolingStatenlid in Groningen
Hebben inwoners van Westerwolde nog enig vertrouwen, of haken inwoners af?
‘Het is een ingewikkeld probleem. Ik woon in Ter Apel en ben al vanaf begin 2000 actief bezig met de problematiek. Ik heb alles dus meegemaakt. De hele Nederlandse asielproblematiek concentreert zich hier. Daardoor kalft het draagvlak steeds verder af.’
Draagvlak voor asielzoekers of draagvlak voor de wijze waarop de overheid er mee omgaat?
‘Allebei. De PvdA was bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen in Ter Apel de grootste, maar de PVV is in opkomst. Er is een groep mensen die genuanceerd denkt. Zij zien dat de problematiek niks te maken heeft met de lokale politiek, maar met hoe de regering omgaat met Ter Apel.’
En de groep die er wat minder genuanceerd instaat?
‘Die zien hier de bevestiging in, dat ons land vol loopt en dat het klaar moet zijn. Helaas groeit die groep hard. Ik begrijp dat wel, want je hebt natuurlijk een vertekend beeld hier. Ter Apel heeft achtduizend inwoners, tweeduizend asielzoekers en er komen dagelijks honderden nieuwe mensen. En dat allemaal gecombineerd met beelden, die je normaal alleen kent van vluchtelingkampen aan de grens van Europa. Hekken, tentjes van het Rode Kruis, tentjes gemaakt van dekens, en mensen die op het grasveld slapen. Alleen al ernaar kijken is verschrikkelijk.’
Sommigen zeggen: het kabinet doet dit expres. Denk je dat ook?
‘Mensen die er verstand van hebben zeggen: ja. Door maar één aanmeldcentrum open te houden, blijft dit in stand. Je bespeelt zo de publieke opinie.’
Hoe bedoel je dat?
'Doordat de situatie zo beroerd is, moeten mensen buiten blijven slapen, zijn er gevechten en opstootjes en is er winkeldiefstal. Maar ja, dat komt doordat mensen zich nog niet hebben kunnen aanmelden en daarom geen geld of eten krijgen. Ze hebben honger. Vind je het gek dat ze dan zo doen? Moet je dat asielzoekers dan verwijten, of de overheid?
De nationale crisiswet biedt de mogelijkheid aanwijzingen te geven aan gemeenten om mensen op te vangen. Maar waarom gebeurt dat dan nauwelijks?’
Inwoners haken op deze wijze dus af. Is er in algemene zin steeds meer wantrouwen jegens de overheid?
‘Zeker. De overheid komt steeds verder van de kiezer af te staan. De landelijke politiek moet met oplossingen komen, maar doet dat niet. Je ziet het nu ook met de inflatie. Met de toeslagenaffaire. En met het eindeloos slepende aardbevingsdossier. Het is nu tien jaar na de grote beving in Huizinge. Er is heel veel beloofd, maar concreet is er niet veel van terecht gekomen.’
Wat moet er gebeuren in Ter Apel?
‘Er moet een fatsoenlijke, menswaardige opvang komen. Je kunt mensen niet maanden en maanden laten wachten in onzekerheid voordat een procedure begint. Ook moet de werkdruk omlaag: het ziekteverzuim bij het aanmeldcentrum is groot. Mensen willen er niet gaan werken, zolang de werkdruk zo hoog is. Maar zonder voldoende uitstroom wordt dat niet beter.’
Heb je er vertrouwen in dat het Rijk gaat helpen?
‘Eigenlijk moet er op Europese schaal een oplossing komen. Elk EU-land moet naar rato asielzoekers opvangen. Binnen die gedeelde verantwoordelijkheid moet iedereen zijn steentje bijdragen. Dat geldt dus ook voor de Nederlandse overheid en alle gemeenten daarbinnen.’
Hoe kan de landelijke PvdA jullie helpen?
‘Door elke keer op de barricaden te springen. Door vragen te stellen en de staatssecretaris het vuur aan de schenen te leggen.’
Er moet meer spreiding komen
Brunie Batterman
Brunie BattermanAfdelingsvoorzitter in Westerwolde
Hoe kijk je zelf naar de problematiek?
‘Ik werk in Emmen en ik kom dagelijks twee keer langs het aanmeldcentrum. Ook vanochtend lagen er weer meer dan honderd mensen buiten. Inwoners zien dat ook. We hebben als gemeente de afspraak met het aanmeldcentrum dat tweeduizend mensen mogen worden opgevangen, maar ze gaan er elke keer overheen.’
Hoe is het zover gekomen?
‘Dat komt niet doordat er ineens meer asielzoekers zijn ofzo. Daar is echt geen enorme toename te zien. Het grote probleem is, dat er door de recente kabinetten is gesneden in de huisvesting in Nederland. Er zijn 100.000 sociale huurwoningen verdwenen, waardoor de doorstroming voor zowel Nederlanders als voor asielzoekers en statushouders stokt.’
Er is geen doorstroming.
‘Precies, daardoor zijn er nu dus wel teveel asielzoekers in Ter Apel. Niet in Nederland als geheel, maar wel in Ter Apel. Er moet meer spreiding komen.’
Verwacht je dat dat ook gaat gebeuren?
‘Van de liberalen en christen-democraten verwacht ik geen oplossing, die moet van de sociaal-democraten komen. Maar ook onze eigen landelijke fractie vind ik daar eerlijk gezegd te stil in.’
Hebben mensen in Westerwolde het vooral over de crisis bij het aanmeldcentrum, of trekken ze het ook breder?
‘Als je met familie, vrienden, collega’s of kennissen spreekt, hoor je overal hetzelfde. In Vlagtwedde (ook gemeente Westerwolde, red.) hebben ze geen last van asielzoekers. Maar als je hoort wat ze zeggen, hoe ongenuanceerd dat gebeurt, dan schrik je daar echt van. Wanneer je hebt, die uit huis willen, maar waar geen woning voor is, is het makkelijk om asielzoekers de schuld te geven. Maar zij zijn dus niet de oorzaak van het gebrek aan woningen.’
Wat probeer je als lokale PvdA te doen?
‘Wij proberen een genuanceerd verhaal te vertellen. Over de werkelijke oorzaak van de problemen. Maar bijvoorbeeld ook over de werkgelegenheid die het AZC biedt: de IND is hier de grootste werkgever. Dat verhaal moet je van deur tot deur uitleggen.’
Lukt dat een beetje?
‘In het dorp Ter Apel trok de PvdA meer kiezers dan vier jaar geleden. Maar het is duidelijk dat we de problematiek hier als gemeente niet op kunnen lossen. Dat moet het Rijk doen. Wij geven dan ook voortdurend in Den Haag aan wat er moet gebeuren. Zij moeten er iets aan doen. Zolang het kabinet dat nalaat, ondermijnen ze het vertrouwen in de overheid steeds verder. We bevinden ons wat dat betreft op een hellend vlak.’
In welke mate speelt het sentiment over de bevingsproblematiek een rol?
‘Westerwolde ligt niet in het aardbevingsgebied, dus nee. Mensen kijken toch vooral naar hun eigen positie, het gaat hier meer over de problemen bij het aanmeldcentrum. De solidariteit is verminderd. Het piept en kraakt.’
Hoe komt dat?
‘Het wantrouwen richting de politiek is groot. Mensen zijn Rutte beu. Ze zijn Den Haag beu. We gaan van crisis naar crisis en er gebeurt gewoon niets. Bijna iedereen heeft hier bijvoorbeeld ook de vlag ondersteboven hangen.’
Oost-Groningen was toch altijd al een broeinest van anti-overheidssentiment?
‘Vroeger had je hier inderdaad de strijd tussen de communisten en de PvdA. De communisten zijn nu naar de PVV en FvD gegaan. Ontevredenheid met de overheid is daar leidend in. Het is ontzettend lastig, maar we moeten in gesprek blijven met mensen. Met lekker roepen en schreeuwen worden problemen niet opgelost. Die bal ligt echt bij het Rijk.’
Het leeft ontzettend
Saskia Ebbers
Saskia EbbersWethouder in Westerwolde
Ben je als wethouder betrokken bij het aanmeldcentrum?
‘Nee, mijn portefeuilles (Wmo, duurzaamheid en sport, red.) raken niet aan de situatie in Ter Apel, maar net als de raadsleden, collega's wethouders en inwoners voel ik mij wel betrokken. Het verbaast me dat veel andere gemeenten niets willen doen om te helpen. Dat geldt soms ook voor raden met een stevige linkse vertegenwoordiging.’
Hoe sterk leeft al het gedoe omtrent het aanmeldcentrum bij inwoners?
‘Het leeft ontzettend. Er gaan filmpjes rond. Social media staan vol met verhalen. Mensen hebben het gevoel dat er landelijk te weinig wordt gedaan. Het lijkt een ver-van-mijn-bed show voor de rest van Nederland en voor de landelijke politiek.’
Niet bij het college van B&W?
‘Nee, inwoners snappen dat ze niet bij de lokale politiek moeten klagen, maar dat de oorzaak van de problemen landelijk ligt én dat dus ook de mogelijke oplossing van het Rijk moet komen.’
Het aantal crises lijkt hand over hand toe te nemen. Wordt het wantrouwen daarmee ook groter?
‘Je ziet dat mensen zich steeds meer aansluiten bij partijen, die alleen maar overal tegenaan schoppen en makkelijke dingen roepen die helemaal niet kunnen. Mensen hebben geen vertrouwen meer in de landelijke partijen. Of wij als PvdA meedoen in de regering of niet, maakt niet zoveel uit. Alle landelijke partijen worden wat dat betreft op één grote hoop gegooid.’
Wat kun je daar tegen doen?
‘Het gesprek blijven aangaan en laten horen, waar je wel voor staat.’
Maar daarmee vergroot je je zichtbaarheid op social media niet echt, toch?
‘Nee, dat levert in de social mediastormen van tegenwoordig niet voldoende op. Populistische geluiden hebben meer impact en een groter bereik. Toch denk ik niet dat de PvdA dan zelf ook maar populistischer moet worden. Duidelijkheid kan wel helpen. Neem de stikstofcrisis: ik moest lang zoeken voor ik een helder standpunt kon vinden over wat de PvdA daar nu precies van vindt. Als je een genuanceerd verhaal hebt, zoals de PvdA dat altijd heeft, moet je extra duidelijk zijn in je communicatie.’
Hoe zou de communicatie over het aanmeldcentrum er bijvoorbeeld uit moeten zien?
‘Er speelt van alles: mensen die buiten slapen, winkeldiefstal, overlast, werkdruk bij medewerkers, de onwil van het Rijk en natuurlijk de wachttijden. Maar voor inwoners is het meest heikele punt daar uiteindelijk de omgang met veiligelanders. Daar moet je dus een duidelijke en scherpe boodschap over hebben.’
En die luidt?
‘Wat mij betreft is daar een harde aanpak voor nodig. Je wil overlast voorkomen en er zo snel mogelijk voor zorgen dat ze terugkeren naar het land van herkomst. Er zijn in de raad veel ideeën over hóe je daar voor kunt zorgen, maar daar wordt niks mee gedaan.’
Waarom niet?
‘Simpel, de raad gaat er niet over. Dat moet dus ook weer landelijk opgepakt worden.’
Afbeelding: Ramon Flymen | ANP