Stil, maar groot onrecht: lonen van werknemers van SW-bedrijven stijgen niet mee met inflatie

De vakbond is terug van weggeweest. In veel sectoren stijgen de lonen, soms met wel meer dan 10%. Maar juist op een plek waar je verwacht dat de lonen sowieso significant omhoog gaan, omdat gemeenten aan het roer staan, gebeurt dit veel minder: de 75.000 mensen die werken voor een SW-bedrijf, lijken achter het net te vissen. Hoe komt dat? En wat gaan we eraan doen?

‘Het maakt mij niet uit van welke kant er beweging komt, áls er maar beweging komt’ 

Jimme Nordkamp

Wethouder in Losser

De VNG onderhandelt namens de gemeenten over de cao’s. Waar ambtenaren van de gemeente er 9,1% op vooruit zijn gegaan, liggen diezelfde gemeenten nu dwars om de boel open te breken voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Waarom?

‘Dat zul je aan de onderhandelende partijen moeten vragen, maar ik denk dat het argument is dat er nu eenmaal een cao is afgesloten en dat je die termijn dient te respecteren.’

Vind je dat niet gek?

‘Ja, het is best wel stil rondom dit thema. Ik hoop dus dat we een doorbraak kunnen forceren om ervoor te zorgen zodat het alsnog geregeld wordt.’

Daartoe hebben jullie vanuit Losser een motie ingediend om de cao SW open te breken. Aan wie is die gericht en wat gebeurt er met de motie?

‘We hopen dat de motie wordt aangenomen op het VNG-congres. Daarmee zouden we aantonen, dat een meerderheid van de Nederlandse gemeenten vindt dat de cao opengebroken zou worden. Dat is nodig, omdat de arbeidsvoorwaarden voor deze mensen structureel verbeterd moeten worden.’

Verwacht je dat de motie wordt aangenomen?

‘Ik denk het wel, omdat er nu al steun komt en ik hoop op meer. Zo is de FNV eveneens fanatiek bezig op dit thema. Het is ook gewoon niet meer dan rechtvaardig.’

Waarom?

‘Er is sprake van een ongekende inflatiestijging en daar wordt geen rekening mee gehouden. In Losser hebben we een servicebedrijf, waar mensen met verschillende cao’s vrijwel naast elkaar werken. De een werkt onder de cao SW en de ander onder die van de ambtenaren. Dat betekent dat sommige werknemers onder gelijke omstandigheden voor veel minder geld werken dan hun collega’s. Dat is altijd al moeilijk verdedigbaar, maar nu bij de een wel inflatiecorrectie is toegepast en bij de ander niet, is dat gewoon níet meer uit te leggen.’

Financieel wordt het ook onmogelijk voor veel mensen?

‘Zeker, het is gewoon lastig voor mensen om alles rond te krijgen. Ze verdienen immers rond het minimumloon en kunnen zonder inflatiecorrectie de eindjes niet meer aan elkaar knopen. We willen dus dat er een structurele verbetering komt.’

Kun je als de VNG het laat afweten lokaal nog het verschil maken, bijvoorbeeld door minimaregelingen uit te breiden?

‘We zetten echt in op structurele oplossingen. Een eenmalige bonus van € 100, zoals dat werd gevraagd zien we als een incidentele oplossing. We willen het probleem juist in de kern oplossen. Maar als die structurele verbetering van de inkomenspositie uitblijft, dan komt de vraag over die bonus zeker weer op tafel.

Je zou ook kunnen proberen werknemers onder de cao voor ambtenaren te krijgen, maar dat kan niet grootschalig en is niet voor iedereen geschikt. Je hebt als gemeente dus maar een beperkt aantal mogelijkheden.’

Dus?

‘De VNG zal echt moeten handelen. En we zijn van plan om de Tweede Kamer op te zoeken. Het maakt mij niet uit van welke kant er beweging komt, áls er maar beweging komt. Ik doe een beroep op mijn collega PvdA-bestuurders om de motie te steunen. Je kan me mailen via j.nordkamp@losser.nl.’

Dit is niet oké 

Arjan Kampman

Wethouder in Enschede

Jij zit in de VNG-commissie die over werk en inkomen gaat. Heb je daarbinnen te maken met het vraagstuk rondom het eventuele openbreken van de SW-cao?

‘Ik ben niet zelf woordvoerder op dat gebied, maar ik krijg in de commissie wel alles mee.’

Waarom gebeurt er maar niks?

‘Uiteindelijk gaan dit soort dingen om geld. Geld is vaak een slechte raadgever, maar als de cao’s worden opengebroken, moet er betaald worden. Door de gemeenten wel te verstaan. De vraag is dan of ze daar voldoende voor worden gecompenseerd door het Rijk, of dat gemeenten het uit eigen zak moeten betalen. Daar staat dus spanning op. Heel zakelijk kan je zeggen: er is een cao afgesloten, dus waarom zou je die openbreken?’

Zakelijk of ronduit kil?

‘Mijn persoonlijke opvatting is dat je volgens mij niks anders kunt dan het gesprek openen en de cao openbreken. De ene collega in Enschede verdient nu meer dan de ander, terwijl ze hetzelfde werk doen. De koopkracht van veel mensen staat onder druk, zeker bij veel mensen die bij SW-bedrijven werken. Er zijn nu niet voor niets werkonderbrekingen.’

Gemeenten hebben wel de portemonnee getrokken voor medewerkers, die onder de ambtenaren cao vallen. Waarom kijken ze dan nu voor medewerkers van SW-bedrijven naar het Rijk?

‘Ik ben het er mee eens dat dat niet oké is. Wat mij betreft worden de onderhandelaars dan ook opgeroepen de cao open te breken om dit te regelen. Dus zonder de hand op te houden bij het Rijk. Deze mensen moeten gewoon eerlijk betaald worden. Inflatiecorrectie voor deze groep mensen is wel het minste.’

Het duurt al erg lang, en elke maand die het langer duurt, hebben meer mensen problemen om de eindjes aan elkaar te knopen. Waarom duurt het zo lang?

‘De cao is nog niet zo heel lang geleden afgesloten, misschien dat dit soort dingen gewoon tijd kosten. Ik ben zelf pas kort betrokken in de commissie en heb pas twee vergaderingen meegemaakt.’

En kwam het onderwerp toen ter sprake?

‘Nee, daar ging het toen niet over. Maar over een aantal weken ligt het onderwerp op tafel bij het VNG-congres en dan zullen er meerdere moties zijn, zoals die vanuit Losser. Vanuit Enschede zullen we die zeker steunen. En ik hoop dat het dan snel alsnog geregeld wordt. Het is in ieder geval een sterk signaal naar het bestuur dat er nu snel actie moet worden ondernomen.’

Het Rijk moet over de brug komen

Carine Bloemhoff

Wethouder in Groningen

 Wat is de reden waarom er zo weinig schot in lijkt te zitten?

‘Dat heeft alles te maken met het Rijk dat voor de financiering aan de lat staat. Als wij cao’s openbreken, moet er ook financiering tegenover staan. Inhoudelijk vind ik het heel goed dat de SW’ers in actie komen. Hun lonen moeten omhoog. Maar we zitten in een spagaat, want er is al een tekort op de SW: gemeenten zitten klem.’

De VNG wijst dus naar het Rijk, maar het Rijk wijst net zo hard terug?

‘Ja, en dat is kolder. Wij voeren als gemeenten de Wet sociale werkvoorziening uit. Dat gaat om beschut werk en alles wat daarbij hoort. Dat is een wettelijke taak en daar moeten we dus gewoon voldoende geld voor krijgen. Veel gemeenten hebben al tekorten, zoals ook wij in Groningen. Die tekorten worden dan alleen maar hoger. Daarom moet het Rijk over de brug komen.’

Minister Schouten zei dat het Rijk geen partij is in de cao’s en dat de partijen die dat wel zijn nieuwe afspraken moeten maken over de arbeidsvoorwaarden. Is het niet een kip-ei verhaal? De VNG wacht op geld van het Rijk, het Rijk wacht op een nieuwe cao?

‘Nee, als het Rijk gewoon zegt dat ze een financieel aandeel willen nemen dan is er ineens veel meer mogelijk. Doordat het Rijk telkens terugverwijst naar ons is het gewoon lastig binnen VNG-verband voor elkaar te krijgen. Ik vind dat de boel sowieso open moet worden gebroken, maar wel met als randvoorwaarde dat het Rijk financieel bijspringt.’

Zit er nog verschil in de behandeling van de cao SW en de cao Aan de slag?

‘Er is nu een cao voor iedereen die aan de kant staat. Dat was eerder niet zo. Als VNG hebben we dat voor elkaar gekregen. Nu zegt de minister: “Ja, jullie hebben er zelf voor gekozen, jullie probleem.”’

Waarom is dat raar?

‘Dat is raar, want wij proberen niets meer dan fatsoenlijk voor onze mensen te zorgen. Het Rijk is vervolgens verantwoordelijk voor het regelen van voldoende financiën om dat te kunnen doen.’

Er is wel wat beweging al toch?

‘In de voorjaarsnota is wel iets bewogen om een loonsverhoging te kunnen realiseren. Dat gaat om € 27 miljoen. Maar is volgens Cedris in ieder geval niet genoeg om de cao Aan de slag te compenseren. En die hoort er natuurlijk gewoon bij. Alle mensen die beschut werk hebben verdienen een eerlijk loon.’ 

Die € 27 miljoen is een eerste stap, denk je dat ál de benodigde financiering er gaat komen?

‘Ik hoop het, want de situatie is nu niet goed. Er zitten inderdaad zoals de anderen al zeiden mensen die gelijksoortig werk hebben die met elkaar werken die onder verschillende cao’s vallen en dan geldt wat mij betreft: gelijke monniken, gelijke kappen. Die scheefheid moet weg en het moet structureel beter geregeld worden.

Ik durf nog niet te zeggen of het gaat lukken, dat hangt echt af van de besprekingen de komende weken. Het VNG-congres is in Groningen, het lijkt mij goed dat er daar in ieder geval meer ruchtbaarheid wordt gegeven aan de onderhandelingen. Aan collega PvdA’ers dus ook de oproep: spreek je uit en maak je hard voor deze groep mensen.’

Een week eerder is er ook nog een landelijke actie toch?

‘Klopt, op 7 juni gaan SW’ers actievoeren in Utrecht. Ze willen dat de lonen in de cao SW en de cao Aan de slag evenveel omhoog gaan als het wettelijk minimumloon op 1 januari 2023. Die actie begint om 11:00 uur en duurt tot 12:30 uur, op het Jaarbeursplein. Dus laat je daar ook zien en horen.’

Afbeelding: Kees van de Veen | ANP